دانلود تحقیق آماده قالب word با عنوان کلام جدید از دیدگاه شهید مطهری ۱۷ ص

استاد مطهری ؛کلام‎ جدید و مسأله «خاتمیت» (1)ـ ولی‌الله عباسی*

چکیده

مباحث جدید کلامی که امروزه با عنوان «کلام جدید» از آن‌ها بحث می‌شود، از دغدغه‌های مهم انسان معاصر است که پرسش‌های نوپیدایی را فرا روی اندیشمندان دینی قرار داده است. استاد مطهری به‌عنوان متکلم و متفکری اسلامی، آثار ارزشمندی از خود به‌جای گذاشته است که منابع غنی‌ای در این عرصه به شمار

 

 می‌رود؛ زیرا ایشان با آگاهی به اندیشه‌ها و پرسش‌های برآمده از دوره جدید (مدرنیته) به تأسیس نظام جدید کلامی‌ای دست زدند که راهگشای مناسبی در حل معضلات و مشکلات معرفتی انسان معاصر است؛ به همین‌سبب است که می‌‌توان استاد مطهری را بنیانگذار «کلام‌جدید اسلامی» نامید.

در بین مسائل کلامی، مسأله «خاتمیت» (که از ضروریات اعتقادات اسلامی است)، در کلام جدید شکل تازه‌ای به خود گرفته و توجه دین‌پژوهان و اندیشمندان دینی را به خود جلب کرده است. در دوره معاصر، دو رویکرد عمده درباره تبیین و تفسیر «خاتمیت» ارائه شده که هرکدام بعدها منشأ پیدایش نظریات مشابهی شده‌ است. این دو نظریه یکی متعلق به متفکر نواندیش اهل سنت «محمد اقبال لاهوری» و دیگری مربوط به اندیشمند برجسته معاصر شیعی، شهید «مرتضی مطهری» است.

این دو اندیشمند با نگاهی متمایز از نگاه سنتی و با پرسش‌هایی برآمده از تفکر مدرنیستی، تحت تأثیر نظریات پوزیتیویستی به تحلیل خاصی از نبوت و خاتمیت پرداختند. این نوع نگرش با سخنان اقبال آغاز شد و با نقدهای استاد‌مطهری بر سخنان وی، گسترش و تکامل یافت.

درباره مسأله خاتمیت می‌توان سه نوع فعالیت عقلی و معرفتی که شامل «توجیه»، «تبیین» و «تفسیر» است، انجام داد؛ البته هریک تفاوت‌های عمده‌ای با دیگری دارد و سخن از تمایز آن‌ها، مسیر اصلی بحث را هموار خواهد کرد. براین اساس، نوشتار حاضر پس از طرح برخی مباحث مقدماتی درباره کلام جدید و نقش استاد مطهری در شکوفایی و رشد آن، به بحث از بعد توجیهی، تبیینی و تفسیری کلام جدید و ارتباط آن‌ها با مسأله خاتمیت پرداخته است. در ادامه، دیدگاه اقبال درباره خاتمیت را تحت عناوینی مانند: سرشت وحی، تبیین خاتمیت و تفسیر خاتمیت به بحث و بررسی گذاشته و پس از ذکر نقد استاد مطهری بر نظریه اقبال، تبیین و تفسیر ختم نبوت از دیدگاه استاد مطهری به‌طور مستقل مورد بررسی قرار گرفته و در پایان نیز نقد «دکتر سروش» بر دیدگاه استاد مطهری و جواب نقد وی بیان شده‌است.

واژگان کلیدی: کلام جدید، نبوت، خاتمیت، توجیه، تبیین، تفسیر، وحی.

«ما کان محمد أبا أحد من رجالکم ولکن رسول الله و خاتم النبیین»[i]

امروزه علم کلام به‌ویژه مباحث جدید کلامی (کلام جدید) از ضروری‌ترین وبحث‌انگیز‌ترین مباحث علمی در کشور ما است که اذهان بسیاری از متکلمان و اندیشمندان دینی را به خود معطوف کرده است.

عنوان «کلام جدید» در فرهنگ اسلامی از مصطلحات سده اخیر است و در ادبیات مذهبی و محافل علمی ـــ پژوهشی ما سابقه چندانی ندارد. نخستین اثری که دراین‌زمینه ترجمه و منتشر شد، کتاب «علم‌ کلام جدید» اثر «شبلی نعمانی» (1273 ـــ 1332 ق)  است که با نگارش تاریخ کلام جدید، بر ضرورت و اهمیت تفکر کلامی نوین تأکید کرد. بعدها استاد مطهری (1298 ـــ 1358 ش) این واژه را به‌‌کار گرفته و در آثار فارسی بر تحول کلام و ضرورت پرداختن به آن و تأسیس نظام کلامی جدید تأکید کرد. کسانی چون «محمداقبال لاهوری»[ii] (1289 ـــ 1357 ق) نیز از تحول در الهیات و بازسازی اندیشه دینی بحث کرده‌اند. وی در کتاب «احیای فکر دینی در اسلام» کوشیده است تا یک الهیات / کلام اسلامی درخور روزگار خویش را تدارک کند؛ اما بحث و بررسی از مسائل جدید کلامی در برنامه آموزشی حوزه و دانشگاه به شکل جدی ـــ که نقطه عطفی در تحول اندیشه کلامی معاصر است ـــ پس از انقلاب فرهنگی و در دهه شصت آغاز شد و از اواسط همین دهه است که توجه فراوانی به آن‌چه مسائل جدید کلامی نامیده می‌شود؛ پدیدار شده است.[iii]

تلقی‌های مختلف از اصطلاح  کلام جدید در بین دانشوران ما، آن را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. پرسش محوری که در این زمینه مطرح است، این است که آیا کلام جدید تفاوتی ماهوی با کلام قدیم دارد و به‌عنوان علمی جدید به‌شمار می‌رود یا آن‌که پسوند جدید صرفاً به‌وجود مسائل و پرسش‌های نوین در حوزه اندیشه کلامی اشاره دارد، بی‌آن‌که دلالتی بر تغییر ساختار علم کلام و تولد علمی جدید داشته باشد؟ در پاسخ به این پرسش رویکردهای مختلفی[iv] اتخاذ شده است. برخی کلام جدید را دانشی کاملاً نوین تلقی کرده‌اند که جز اشتراک لفظی، نسبتی دیگر میان آن و کلام سنتی (قدیم) متصور نیست و پاره‌ای نیز اساساً منکر علمی به‌نام کلام جدید هستند، بلکه آن را ادامه کلام پیشینیان دانسته که در ضلعی از اضلاع (و غالباً در مسائل) تجدد یافته است.

سخن درباره چگونگی نوشدن علم کلام  و تفاوت‌های کلام جدید با قدیم، مجالی فراخ‌تر می‌طلبد. در این‌جا بدون ‌این‌که وارد مناقشات طرفداران و مخالفان کلام جدید بشویم، به اجمال اشاره می‌کنیم که  اگر بپذیریم متکلم، هم به شرح دعاوی دینی ما می‌پردازد، هم به تبیین آن‌ها و هم در مقام دفاع از آن‌ها برمی‌آید، می‌توان ملاحظه کرد که در هر نقش و وظیفه‌ای بیش‌وکم تجدید و نوشدن مجال می‌یابد.

شاید بیشترین جهت تجدید کلامی در حوزه دفاع از معتقدات دینی صورت گیرد؛ زیرا درپی ظهور اشکال‌ها و شبهه‌های جدید، شیوه‌ها و احتجاج‌های نوینی لازم می‌افتد؛ البته ماجرای تجدید علم کلام بیش از این‌ها است و گاه دعاوی دینی، شرحی نو و بیانی تازه می‌یابد. پیشرفت دانایی مردم وظیفه متکلمان را دشوارتر می‌کند و موجب نیاز به تبیین‌های جدید از دعاوی دینی و دفاع تازه می‌شود. متکلمان راستین همواره باید درحال مرزبانی در مرزهای  عقیدتی ‌باشند و هرگز از وظیفه دشوار خود غفلت نورزند و همین است که اجر آنان را اگر از مرزبانان جغرافیایی جهان اسلام فراتر نسازد، همسان آنان قرار می‌دهد.[v]

استاد مطهری، مؤسس کلام جدید اسلامی

گرچه تدوین اندیشه کلامی نوین، مرهون تلاش‌های متأخران در چند سال اخیر است، اما بی‌شک سهم استاد مطهری در شکل‌گیری نظام جدید کلامی کاملاً مشهود است و حتی ایشان به صراحت از تأسیس مکتب کلامی متناسب با هر عصر و زمانی‌که پاسخ‌گوی نیازهای آن روزگار باشد، سخن به میان می‌آورد.

«با توجه به این‌که در عصر ما شبهاتی پیدا شده که در قدیم نبوده و تأییداتی پیدا شده که از مختصات پیشرفت‌های علمی جدید  است و بسیاری از شبهات قدیم در زمان ما بلا موضوع است، هم‌چنان که بسیاری از تأییدات گذشته ارزش خود را از دست داده است، ازاین‌رو لازم است کلام جدیدی تأسیس شود.»

متن کامل را پس از پرداخت وجه می توانید دانلود نمایید.لطفا مشخصات خواسته شده را جهت پیگیری پرداخت دقیق وارد نمایید.

نوع فایل ： word  فایل زیپ شده

تعداد صفحات 17

حجم ：  82   kb

مبلغ قابل پرداخت 24000  ریال

پس از پرداخت موفق وجه به صورت خودکار به صفحه دانلود هدایت می شوید و می توانید فایل را دانلود کنیددر صورت هرگونه مشکل با پشتیبانی 09357668326 تماس بگیرید.

نام و نام خانوادگی :
ایمیل :
موبایل :