چکیده
اجرای مطلوب درس تربیت بدنی با توجه به ماهیت آن به عوامل چهارگانه برنامه ، فضا، تجهیزات و دبیر متخصص بستگی دارد. در این راستا با توجه به کاستی های موجود در زمینه فضا و تجهیزات، بیشترین نقش در اجرای مطلوب برنامه به عهده دبیر تربیت بدنی است .
کلیذواژه
روش تدریس ، تربیت بدنی ، دانش آموز
مقدمه
تدوین طرح درس منطبق با برنامه درسی، استفاده از روشهای نوین و توانایی بکارگیری آنها در موقعیتهای مناسب ، از جمله عواملی است که ضمن کاهش تأثیر کاستی های موجود ، بهره وری ساعات درس تربیت بدنی را نیز افزایش می دهد. این دفتر با عنایت به رسالت خود و همچنین با توجه به اهمیت این درس ، درصدد یافتن روش های تدریس مطلوب و تعمیم الگوهای مناسب می باشد. بدین منظور جشنواره انتخاب بهترین الگوهای روش تدریس در دوره متوسطه نیز گامی در جهت تحقق این امر مهم به شمار می آید.
اهداف تربیت بدنی
۱-ارزیابی شناختی (دانش)ثبت فعالیت روزانه به صورت گزارش
۲-ارزیابی مهارتی
الف :مهارت های ورزشی
ب :مهارت های آمادگی جسمانی (تست های استانداردمورداستفاده مانند بارفیکس
۳-ارزیابی نگرشی
(دردوره راهنمایی فرصت برای نظارت وارزیابی نگرشی وجوددارد)
۱-برسی دانستنی های دانش آموزان
۲-مشاهده رفتارآنهادرکلاس (موقع بازی )
ارزیابی دانش آموزان
۱-به صورت مستمر(ازاهمیت زیادی برخورداراست )
۲-درطول ترم
۳-پایانی
روش تدریس
۱- مستقیم :تمام تصمیمات برعهده مهلم است (روش دستوری )
۲- غیرمستقیم (غیرفعال)
۳-روش حل مسله هدایت شونده
۴-روش اکتشافی
نکته : هریک ازروش ها بسته به شرایط ویژه ی
۱- زمان
۲-مکان
۳-دانش آموزان
۴-معلم
۵- محتوا
آمادگی جسمانی
اهداف کلی
۱-آشنایی با آمادگی جسمانی ورابطه آن باتندرستی
۲- آشنایی باچگونگی وتوسعه آمادگی جسمانی
اهداف جزیی آمادگی جسمانی
۱- اهداف شناختی
الف )آشنایی باآمادگی جسمانی
ب)اهمیت آمادگی جسمانی مرتبط باتندرستی واندام های موثربرآن
ج )آشنایی باروش های تمرین برای حفظ وتوسعه آمادگی جسمانی
اهداف مهارتی
الف )کسب مهارت
ب) کسب مهارت درتفکر
۳- اهداف نگرشی
الف ) علاقه مندشدن دانش آموزان به حفظ تندرستی
ب) علاقه مندشدن دانش آموزان به حفظ وافزایش آمادگی جسمانی
ج) علاقه مندشدن دانش آموزان به حفظ وافزایش آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی
د) علاقه مندشدن دانش آموزان به حفظ وافزایش آمادگی جسمانی مرتبط باعملکردحرکتی
ه )علاقه مندشدن دانش آموزان به اجرای فعالیت های هوازی وبی هوازی
ز ) علاقه مندشدن دانش آموزان به اجرای تمرینات برای کسب وتوسعه آمادگی جسمانی
نمرات ارزشیابی مستمردرس تربیت بدنی
پایه اول ۲۰درصد دانش ۴۰درصدآمادگی جسمانی ۲۵درصدمهارت های ورزشی ۱۵درصد نگرش
پایه دوم ۲۰درصددانش ۳۵درصد آمادگی جسمانی ۳۰درصد مهارت ۱۵٪نگرش
پایه سوم ۲۰٪دانش ۳۰٪آمادگی جسمانی ۳۵٪مهارت ۱۵٪نگرش
چند نکته اساسی در باره اهداف :
اهداف شنلاختی هرگز اهداف مهارتی را تحت شعاع قرار نمی دهند بلکه پشتوانه ای نظری برای شفاف سازی مفاهیم کلیدی مرتبط با اهداف مهارتی عمل می کنند مثال :اعلام یکی از فنون کشتی -اعلام برنامه ی مورد نظر در رشته ژیمناستیک و....
*تعامل نظری بین دبیرو دانش آموزان -تعامل بین دانش آموزان با هم
*فرصت یادگیری عملی و مهارتی هدایت ومدیریت شونده
توجه :آشنایی با هدفهای تربیت بدنی در بخش هدفهای شناختی برنگرش فرد تاثیر مستقیم و موثری دارد .هدف اصلی آشنایی با مفاهیم اساسی تربیت بدنی و اصول و قوانین است .
به عنوان مثال :اهداف عاطفی روانی
۱-کنترل هیجانات
۲-اعتماد به نفس
۳-ایثار و گذشت
۴-رشد ارزش های اسلامی انسانی
آشنایی با اهداف اجتماعی
۱-تعاون و همکاری
۲-مشارکت
۳-مسئولیت پذیری
۴-تعلق گروهی
۵-سازگاری اجتماعی
۶-راستگویی
۷- صداقت
۸-تواضع
۹-احترام به مقررات
۱۰-احترام به بزرگترها
۱۱- حمایت از ارزشهای اجتماعی
ویژگیها و روش کاریک معلم کارآمد
ویژگیها و روش کاریک معلم کارآمد( تربیت بدنی )
1-ازنظرشخصیت:
وضع ظاهر- بینش- خلاقیت – اشتیاق – مردم دوستی – سلامت وتندرست – شوخ طبع –روابط شغلی (پختگی ، قضاوت صحیح ومنطقی وآداب دانی شغلی )– داشتن صدای رسا
2- ازشغلی
خود، وقفی – ثبات عاطفی – تفاوتهای فردی – دانش ومعلومات – رهبری وهدایت شان ومقام شغلی
کارآیی
1-روش انسان – محوری ، قابلیتهای کنش متقابل ، مهارتهای ارتباط کلامی ، گوش دادن ، درک کردن ، مورد توجه قراردادن
2-روش تکلیف – محوری ، مهارتهای مدیریت درکلاس ، درزمین ورزش ، وظایف عام درمدرسه (نظم وانضباط، خلاقیت وابتکار ) ، وظایف خاص درمدرسه(حضوردرجلسات وگردهمایی های تخصصی ، تهیه وتدارک وسایل ، ارزشیابی و...)
نکته :تاوقتی که معلمان خودراوقف آموزش وپرورش نسازند حفظ شورواشتیاق وشجاعت لازم برای تدریس برایشان مشکل خواهد بود . دانش آموزان نسبت به معلمی که حتی جزئیات بسیارکوچک مربوط به مدیریت کلاس وامرتدریس رانادیده گرفته وبی قیدی نشان می دهد توجهی نمی نهند.کلاسی که به طز ضعیفی اداره شودآموزش بطرزمناسبی ارائه نمی کردد ،کلاس هایی که توسط معلمین غیر مشتاق وبی علاقه اداره می شود ازلحاظ آموزش برای دانش آموزان چندان جذاب ومطلوب نبوده وباعث می شود که آنهارفتاری غیره اصولی داشته باشند ومشکلات انضباطی بوجودآورند .
روش های کیفیت بخشی به ساعات درس تربیت بدنی مدارس استان لرستان :
1- درمقطع ابتدایی (پسران ودختران )بایستی حرکات پایه آموزش داده شودمانند (دویدن ،پریدن گرفتن ،پرتاب کردن ، لی لی کردن و... )
2- ازنظرودیدگاه دختران مقطع راهنمایی معلم تربیت بدنی باید متخصص باشد(اصلاح حرکات اشتباه ورزشی ،آگاهی ازمقرارت و..)
برنامه های آموزش بازی ،مهارت وآمادگی جسمانی
• آموزش مهارتهای حرکتی و ورزشی
در دوره های تحصیلی بالاتر ،اهداف آموزش مهارتهای حرکتی و ورزشی بر موارد ذیل تاکید دارد:
1- هدایت ویژه استعدادهای ورزشی یک رشته بصورت تخصصی
2- مسابقات ورزشی
3- کسب مهارت برای گذراندن صحیح اوقات فراغت
4- آگاهی از اصول روانی ،اجتماعی ،بیومکانیک، بهداشت و تغذیه در فعالیت های ورزشی
• الفبای حرکت
الفبای حرکت به دو گروه تقسیم می شود:
الف) الگوهای حرکتی
الگوهای حرکتی اعمال ،مفاهیم وقید های حرکتی هستند که شکل و چگونگی حرکت رادر فضا نشان میدهند که خود شامل دودسته اند :
1- الگوهای حرکتی انتقالی مانند: راه رفتن، دویدن، لی لی کردن و...
2- الگوهای دستکاری مانند: گرفتن ، پرتاب کردن ، ضربه زدن بادست ،ضربه زدن با پا و...
ب ) مفاهیم یا قید های حرکتی که به چهار گروه طبقه بندی میشوند :
1- آگاهی بدنی :شناخت توانایی حرکتی قسمتهای مختلف بدن
2- آگاهی فضایی:آگاهی از فضای حرکتی شخصی وعمومی بدن واندامهای بدن
3- تلاش :مفهوم تلاش در آموزش حرکت از سه جزء سرعت نیرو وجریان تشکیل شده است ودر حقیقت کیفیت حرکت شاگرد را نشان می دهد
4- روابط حرکتی :کودکان با گسترش روابط حرکتی با ترکیب حرکات بدن خود با حرکات اشیاء یا افراد به رابطه اجزاء وکل بدن خود با اشیاء پی میبرد .
• آموزش مهارت ورزشی
مدل آموزشی رینک و سایدن تاپ:
رینک و سایدن تاپ چند مرحله را برای آموزش مهارتهای ورزشی به دانش آموزان پیشنهاد می کنند که اجرای آن بسستگی به شرایط مدرسه دارد .اگر معلمین از مدل چند مرحله ای در مدرسه استفاده کنند امکان اجرای چند مرحله از مراحل آموزش مهارت وجود خواهد داشت
• مراحل مدل آموزشی رینک و سایدن تاپ
1- ایجاد آمادگی
2- نمایش مهارت
3- توضیح مهارت
4- تمرین مهارت
• ایجاد آمادگی
الف)آماده کردن شاگردان و محیط :
گروه بندی شاگردان وسپس معرفی کوتاه و مختصر یک مهارت با مقدمه مناسب که نباید بیش از 5-10 دقیقه از زمان کلاس را به خود اختصاص دهد
ب) معرفی مهارت:
معرفی مهارت بسیار مهم است ودانش آموزان باید بدانند چه مهارتی را می خواهند یاد بگیرند به عبارت دیگر باید توجه شاگردان را جلب کرد ،اسم مهارت را بیانکرده واهمیت آن را توضیح داد.
• نمایش مهارت
در این مرحله باید :
1-شکل صحیح مهارت توسط معلم یا شاگرد ماهری چندین بار نمایش داده شود
2- مهارت با سرعت طبیعی و آرام نمایش داده شود
3- فراگیران نیز چندین بار مهارت رانمایش دهند و اجرا کنند
4- اجزای مهارت از زوایای مختلف نمایش داده شود
5- فراگیران هر جزء را اجرا کنند
6- مهارت با هر دو طرف بدن اجرا شود
• توضیح مهارت
توضیح کوتاه کل مهارت یا اجزای آن پس از چند اجرا توسط شاگردان ، ضروری است و هدف آن شکل دهی مهارت و ارائه بازخوردهای حساس است
• تمرین مهارت
تمرین کلید اصلی پالایش و پیشرفت در مهارتهای ورزشی است .تمرین مهارت را می توان به شکل بازی اجرا کرد و در صورت وجود وسایل به اندازه کافی می توان تمرینات را بصورت چند نفره برگزار کرد
اگر چه ممکن است ارزش واثر آموزشی مهارت در حین بازی زیاد نباشد ،استفاده از این روش در مدارس اجتناب ناپذیر است .
در مراحل اولیه تمرین ، راهنماییهای فیزیکی و دستکاری در مهارت ضروری است .
یکی از راه های توسعه مهارت در فراگیران ،استفاده از بازخوردهای مناسب دیداری و کلامی در حین وپس از اجرای مهارت یا بازی و تمرین است
• آموزش آمادگی جسمانی
آموزش و تدریس آمادگی جسمانی وابسته به سلامتی وآمادگی حرکتی مربوط به مهارت از دوره ابتدایی است ودر کل زندگی اهمیت بسیاری دارد.
برای رسیدن به آمادگی جسمانی مطلوب شاگردان باید در هر روز حداقل بیست فعالیت بدنی شدید داشته باشند .مفاهیم وموضوعات نظری مربوط به امادگی جسمانی مانند کنترل وزن ، تغذیه و روشهای تمرین باید به دانش آموزان اموخته شود تا در خارج از مدرسه نیز به فعالیتهای خود ادامه دهند .
• تمرینات آمادگی جسمانی بر خلاف بازی وفعالیت ورزشی نسبتا دشوار رست و به انگیزه زیادی نیاز دارد از این رو لازم است با لذت وشادی همراه باشد .
• رقابت شدید بین شاگردان از لذت تمرینات می کاهد و بهتر است که فعالیتها وتمرینات آمادگی جسمانی را بصورت گروهی و به شکل بازی اجرا کرد . هرکس در این فعالیتها به اندازه توانایی خود تمرین و بازی می کند و نمی توان مسافت یا تکرار مشخص یا بطور کلی سطح یکسانی را برای همه در نظر گرفت.
• تمرین آمادگی جسمانی
فقط بخشی از تمرینتات و فعالیت های مربوط به آمادگی جسمانی در مدرسه قابل اجراست و بخش زیادی از تمرینات باید در خارج از مدرسه یا منزل اجرا شود
بنابر این :
1- مفاهیم ،اهمیت و نقش آمادگی جسمانی باید برای دانش آموزان روشن شود
2- دانش آموزان باید هر یک از اجزاء و عوامل آمادگی جسمانی را بشناسند ،تعریف کنند و ویژگی هر کدام را در زندگی فردی تشخیص دهند
3- دانش آموزان باید با روشهای مختلف تمرین برای توسعه هریک از عوامل آمادگی جسمانی در خاج از مدرسه آشنا شوند
4- دانش آموزان باید با نحوه سنجش آمادگی جسمانی آشنا شوند
• برای اینکه فعالیتها وتمرینات آمادگی جسمانی بر اهداف عاطفی واجتماعی تربیت بدنی و ورزش تاثیر منفی نداشته باشد معلمین و مربیان باید به نکات ذیل توجه کنند
• اهمیت آمادگی جسمانی درفعالیتهای روزمره وتحصیل توجیه شود
• از فعالیتهای آمادگی جسمانی نباید بعنوان وسیله ای برای تنبیه استفاده شود
• شاگردان نباید به دلیل توانایی وآمادگی بدنی ضعیف سرزنش شوند .
• برنامه ها وفعالیتهای آمادگی جسمانی باید مفرح ولذت بخش باشند
• آزمودن و سنجش آمادگی جسمانی ومقایسه های بیش از حد مورد تایید نیست
• برای مقایسه شاگردان باید از هنجارهای منطقه ای یا محلی استفاده کرد
• مشارکت،فعال بودن و آمادگی همه دانش آموزان ونه عدهای از شاگردان ورزشکار مهم است
• والدین نیز باید نسبت به حفظ آمادگی جسمانی شاگردان در خارج از مدرسه ومنزل توجیه شوند .
• از تمرینات مضر و خسته کننده پرهیزشود و فعالیت عضلات بزرگ بر عضلات کوچک مقدم باشد .
سازماندهی کلاس و محیط آموزشی
مدیریت کلاس و محیط یادگیری
محیط کلاس تربیت بدنی و ورزش: در کلاس تربیت بدنی معلم با شاگردانی روبه‌روست که از نیمکت جدا شده‌اند و خود را در یک فضای بسته محبوس نمی‌بینند و دوست دارند انرژی خود را خالی کنند. در چنین شرایطی نمی‌توان از روشهای متداول کلاسداری و تدریس در سایر دروس استفاده کرد. بخشی از مدیریت کلاس به مدیریت محیط بازی و تدارک لوازم ورزشی مربوط می شود.
دو عامل اساسی برای مدیریت چنین محیطی عبارت است از:
1 ـسازماندهی دقیق برنامه با توجه به نوع فعالیت حرکتی و ویژگیهای دانش‌آموزان
2ـ حفظ کیفیت برنامه از طریق انتخاب مدل آموزشی مناسب با توجه به شرایط اداره و سازماندهی مناسب مستلزم شناخت محیط است و بدین منظور معلم باید اطلاعاتی را از محیط آموزی کسب کند.
حقوق و مسئولیت معلم و شاگرد
حقوق دانش‌آموز: حق یادگیری و آموزش، حق پذیرش و احترام به عنوان یک انسان، حق تربیت عادلانه و یکسان در کلاس، حق شرکت در فعالیتها و لذت بردن، حق برخورداری از تربیت عادلانه و یکسان، حق شرکت در فعالیتها و لذت بردن، حق برخورداری از معلمی آگاه و متخصص، حق کسب آمادگی و سلامتی و…
حقوق معلم: توجه به آموزش معلم، پیروی از قوانین و مقررات، احترام به حقوق شاگردان و معلم، پرهیز از رفتارهای غلط و مخل آموزشی
سازماندهی کلاس تربیت بدنی
معلم تربیت بدنی از یک تا دو جلسه‌ی اول هر کلاس برای سازماندهی فعالیتهای آموزشی خود استفاده میکند. گروهبندی با وضع قوانین و مقررات، نحوه‌ی توزیع و جمع‌آوری وسایل، تعیین سرگروه، اداره‌ی کلاس، نحوه‌ی ارتباط معلم و شاگرد و… باید در شروع فعالیتهای آموزشی تعیین گردد.
1) قوانین و مقررات: تدوین مقررات کلاس برای سازماندهی فعالیتهای آموزشی از ابزارهای مهم برای حفظ نظم و کنترل است قوانینی مانند تعداد گروه‌ها، زمان فعالیت، استراحت، جریمه، زمان گرم کردن، داوری و… . اعتبار هر قانون کلاسی بستگی به امکان رعایت آن در کلاس و به ویژه امکان مجازات سریع رفتاری دارد که موجب میشود کنترل کلاس از دست معلم خارج شود.
2) نظم و انضباط: اولین نکته کلیدی در برقراری نظم و انضباط داشتن طرح و برنامه‌ی درسی است. هرچه قدر برنامه شاگردان بیشتری را فعال سازد موجب نظم بیشتر میشود. تداوم فعالیت بهترین وسیله برای نظم و انضباط در کلاس است.
3) زمانبندی: محدودیت زمان در آموزش و فعالیتهای ورزشی مدارس زمانبندی برای حفظ کیفیت و نظم برنامه را ضروری میسازد. معلم باید بکوشید از اتلاف وقت به ویژه در ابتدا و انتهای کلاس جلوگیری کند. به طور کلی زمان زیادی برای موضوع و محتوای اصلی درس و زمان کمی برای شروع و پایان کلاس مورد نیاز است.
4) نظارت و سرپرستی: مشاهده‌ی مستمر شاگردان به دلیل احتمال بروز آسیب یا حفظ ایمنی کلاس مسئولیتی خطیر است و عدم نظارت نه فقط احتمال آسیب را افزای میدهد بلکه امکان لذت و شادی را از کودکان سلب میکند.
عناصر مهم نظارت و سرپرستی:
1- پیش‌بینی (دوراندیشی) 2- کنترل 3- توجه به عوامل کمی و کیفی برنامه
نقش رفتار غیرکلامی سوت ورزشی در نظم کلاس: سوت زدن یک روش بسیار متداول و مهم برای هدایت گروهی (نه فردی) در برنامه‌های ورزشی است و در محیط پرسروصدای ورزش باعث رسیدن پیام معلم به همه میشود. معلم نباید از سوت برای ارسال پیامهای انفرادی به شاگردان استفاده کند. سوت یک وسیله‌ی ایمنی است که با آن میتوان بسیاری از رفتارهای عاطفی- اجتماعی نامناسب شاگردان را کاهش داد.
روشهای اداره‌ی کلاس تربیت بدنی
1) معلم محور (آمرانه): در این روش معلم هیچ مشارکتی را از دانش‌آموزان نمی‌پذیرد و با توجه به توانایی و امکانات موجود درباره‌ی عوامل مختلف برنامه و فعالیت تصمیم‌گیری میکند، مقررات و قوانین کلاس را تدوین می‌نماید و گروهبندی را انجام میدهد و شاگرد را موظف میکند از تصمیمات معلم پیروی کند. این روش در صورتی که با موقعیت سازگاری داشته باشد می‌تواند مخیر واقع شود. مثلاً در موقعیتهای بحرانی، بروز رفتارهای غلط و سوءآموزشی در مسابقات ورزشی، معلمین کم توان برای پوشاندن ناتوانی ورزشی خود از این روش استفاده می‌کنند.
2) شاگرد محور: در این روش همه‌ی تصمیم‌گیری‌های آموزشی برعهده‌ی شاگرد بوده و آموزش سازمانداری وجود ندارد و اهداف خاصی در کلاس دنبال نمیشود. گروهبندی شاگردان بی‌ثبات و متغیر است و استفاده از این روش به امکانات زیادی نیاز دارد.
3) بینابینی: این روش مشتمل بر همکاری و مشارکت در اداره‌ی کلاس است. معلم در این روش نه فقط از شاگردان بلکه از مدیریت آموزشگاه و سایر معلمین نیز برای اداره‌ی مفید کلاس بهره میگیرد. انگیزه، لذت، نشاط و شادابی شاگردان بیشتر از روش آمرانه و شاگرد محور است.
گروهبندی دانش‌آموزان
سه روش برای گروهبندی شاگردان وجود دارد:
1) گروهبندی توسط معلم: در این روش معلم با توجه به اهداف برنامه و امکانات مدرسه و پس از مشورت با دانش‌آموزان آنها را در گروههای مختلفی قرار میدهد. در تقسیم‌بندی دیگر گروه‌ها به دو نوع متجانس و غیرمتجانس تقسیم میشود.
گروههای متجانس: این گروهبندی شیوه‌ی خوبی برای مدل آموزش مهارت، دو و میدانی و فعالیتهای قدرتی است. این روش به امکانات خوب آموزشی در مدرسه بستگی دارد. استفاده از گروهبندی متجانس برای بسیاری از فعالیتهای دو نفره براساس قد و وزن مفید است.
گروههای نامتجانس: این گروهبندی با توجه به وزن، قد، مهارت و سرعت شاگردان تشکیل میشوند ولی شاگردان به طور تقریباً یکسان بین گروه‌ها تقسیم میشوند. مثلاً دانش‌آموزان ماهر- ناماهر، قدبلند- قدکوتاه، چاق- لاغر و کند- سریع در همه‌ی گروه‌ها وجود دارد. این گروهبندی برای آموزش و برای انواع بازی و مسابقه مفید است چون احتمال رقابت یکسان و تجربه‌ی شکست و پیروزی را برای همه به وجود می‌آورد
2) گروهبندی توسط شاگردان: در این روش دانش‌آموزان گروه خود را انتخاب می‌کنند. در این روش مسابقات در هر رشته از ورزش‌های گروه باید بر پایه‌ی جور بودن گروه‌ها باشد و دانش‌آموزان ماهر کاملاً در یک گروه قرار نگیرند.
3) گروهبندی تصادفی: در این روش شاگردان به صورت تصادفی و قرعه‌کشی از روی شماره‌ی دفتر حضور و غیاب، حرف اول نام و نام خانوادگی و غیره برای مدت مشخصی در یک گروه قرار می‌گیرند و برای بازی، تمرینات آمادگی جسمانی و تشکیل تیم‌های کلاسی مناسب است در این نوع گروهبندی احتمال عدم تعادل بین افراد هر گروه از نظر قد، وزن و مهارت وجود دارد
تعیین سرگروه
تعیین سرگروه از روشهای آموزش مسئولیت‌پذیری و واگذاری بخشی از مسئولیت اداره‌ی کلاس به دانش‌آموزان است. دو روش برای تعیین سرگروه وجود دارد:
1) انتخاب سرگروه توسط دانش‌آموزان
2) انتخاب سرگروه توسط معلم
انتخاب سرگروه باید براساس لیاقت و سطح مهارت و توانایی باشد.
مدیریت رفتار در کلاس
موارد زیر را باید در مدیریت رفتار شاگردان در نظر گرفت:
ـ تنوع و تغییر علایق یا انگیزه‌های دانش‌آموزان به تنوع و تغییر در رفتار معلم بستگی دارد.
ـ معلم باید از نگرشها و ارزش‌ها یا رفتارهای درست دفاع کند و بر گسترش آنها اصرار بورزد.
ـ سازگاری، توافق و مصالحه منصفانه امور کلاس بر عهده‌ی معلم است.
ـ شناسایی نقاط حساس و مشکل‌ساز و احتمال بروز تعارض در برنامه‌های مختلف
ـ معلم باید از ورود به گفتگوها و بحث‌های جزئی و بی مورد اجتناب کند.
ـ تشویق و ترغیب واقعی و صادقانه بهترین وسیله برای شکل‌دهی رفتار شاگردان است.
* برای مدیریت و تعدیل رفتارهای غلط و بحرانی و کاستن از اثرات منفی روشهای ذیل پیشنهاد میشود:
1 - خیره شدن
2- تغافل
3- مصاحبه‌ی فردی
4- واگذاری مسئولیت
5- بحث گروهی
6- تقویت منفی و تنبیه
تشکیل تیم و تمرین
نکات زیر می‌تواند در تشکیل تیم و تمرین مورد توجه قرار گیرد:
ـ هماهنگی و توافق با مسئولین مدرسه و والدین برای تمرین تیم در مدرسه یا کانون‌های آموزشی شهر
ـ تمرینات فقط به آماده‌سازی تیم مدرسه و چند هفته قبل از شروع مسابقات آموزشگاهی محدود شود.
ـ باید به آموزش اعضای تیم مدرسه در کلاسهای عادی ورزش توجه بیشتری شود.
ـ تهیه لباس و لوازم ورزشی برای تیم منتخب مدرسه
توسعه‌ی مهارتهای بدنی و ذهنی، آگاهی از قوانین و تاکتیک‌های بازی و آموزش اصول بازی منصفانه
مفهوم تدریس
تدریس آمیزه ای است از علم و هنر. دانش تدریس از طریق مطالعه روانشناسی یادگیری، آگاهی از مدلها و روشهای آموزش ، آشنایی با استراتژی ها و فنون تدریس و سایر یافته های آموزشی و تربیتی به دست می آید.در صورتیکه هنر تدریس یک مهارت عاطفی اجتماعی و اخلاقی است که ارتباط زیادی با ویژگی های فردی و شخصی معلم دارد.
بنابراین آموزش شامل تکنیک روشها یا فرایندهایی است که برای برنامه ریزی و اجرای درس از مدیریت کلاس تا شیوه ارزیابی و... در نظر گرفته می شود اما در تدریس معلم فعالیتی را برای دانش آموز انجام میدهد.
در این تعریف تدریس بخشی از روند آموزش را تشکیل میدهد و برای آموزش میتوان از روشهای دیگری نیز استفاده کرد.
اما هنر تدریس از سه جزء اصلی رفتار و شخصیت فردی شهود یا اشراق و بازاندیشی درباره خود تشکیل شده است. در رفتار فردی معلم باید بتواند علاقه توانایی انتقال فکر و صداقت خودرا به دانش آموز نشان دهد.
شهود یا اشراق توانایی پیش بینی مواردی است که ممکن است در طول آموزش اتفاق بیفتد.
طبقه بندی اهداف در تدریس
اهداف آموزشی تربیت بدنی و ورزش در مدارس در سه حیطه کلی دانشی یا شناختی عاطفی یا نگرشی و روانی – حرکتی یا مهارتی طبقه بندی شده اند که به صورت کلی و عمومی بیان می شوند.
معلم تربیت بدنی باید اهداف جزئی و رفتاری را از اهداف کلی در حیطه های شناختی عاطفی اجتماعی و روانی- حرکتی استخراج کند و با توجه به امکانات آموزشی مدرسه برای رسیدن به آن اهداف برنامه ریزی نماید.
اهداف جزئی هر درس را بویژه در حیطه شناختی و روانی-حرکتی میتوان به صورت متوالی موازی و ترکیبی تنظیم کرد در تنظیم متوالی اهداف، هر هدف جزئی پیش نیاز یا مقدمه هدف جزئی بعدی است.
در تنظیم موازی هر یک از اهداف جزئی پیش نیاز و مقدمه هدف جزئی دیگر نیست. بلکه به طور مستقل و موازی پیش نیاز هدف کلی درس است و میتوان آن را بدون رعایت اولویت و در جلسات جداگانه ای آموزش داد.
از روش ترکیبی نیز برای تنظیم اهداف جزئی درس میتوان استفاده کرد. در این روش ممکن است یک یا چند هدف به صورت متوالی و سایر اهداف جزئی به صورت موازی تنظیم و تدریس شوند.
روشهای تدریس
روشهای تدریس در نمودار زیر برای مدلهای آموزش مهارت ،بازی ،آمادگی جسمانی و ورزش کاربرد دارد.
روش تدریس به عوامل زیادی مانند نگرش و شخصیت معلم، امکانات و تسهیلات مدرسه، تعداد شاگردان و غیره بستگی دارد.
آموزش بسیاری از مفاهیم دانشی یا شناختی مربوط به برنامه های تربیت بدنی و ورزش از طریق روش سخنرانی پرسش و پاسخ پروژه کلاسی و روش دیداری-شنیداری امکان پذیر است. اما در مورد اهداف عاطفی – اجتماعی توجه به فرایندهای اجتماعی و انسانی ضروری است.
روش دستوری:
- شیوه معلم محور و کمتر به عنوان یک روش تدریس مطرح است.
- معلمین متخصص و بسیار ماهر تمایل به استفاده از این روش دارند.
- برای نیل به اهداف در زمان کوتاه مفید است.
- انتظارات و اهداف برای شاگردان روشن است
- کاربر خوب در کلاسهای بزرگ
- تفاوتهای فردی در نظر گرفته نمیشود
- پاسخ نهایی فقط مهارت مورد نظر معلم است
- حرکات خلاق و ابتکاری تحریک نمی شود
- این روش برای معلم آسان است و وقت کمتری میگیرد
روش تکلیفی:
- شیوه معلم محور
- معلم ابتدا یک سری از تکالیف یا تمرینات را برای هر جلسه مشخص می کند تا به هدف جزئی یا رفتاری درس نزدیک سود، سپس آنها را به دانش آموزان ارائه می دهد.
- نقش معلم در این مرحله تنها کمک به شاگرد است
- پس از این مرحله شاگرد باید بتوتند به طور مستقل و بدون کمک به فعالیت بپردازد
3.روش راهنمایی و هدایت گام به گام(روش اکتشافی هدایت شده)
- یک روش بینابینی است که در وسط پیوستار(نمودار) قرار دارد
- معلم فعالیت را از ساده به پیچیده طراحی میکند
- سپس مراحلی را بصورت گام به گام برای هدایت یادگیرنده تا رسیدن به پاسخ نهایی در نظر می گیرد
- در هر گام ، یادگیرنده تصمیم میگیرد که چگونه حرکت کند و چه فعالیتها و تمریناتی را انجام دهد تا به پاسخ درست برسد
- یادگیرنده با آزادی و با آزمایش و خطا به تمرین و تکرار می پردازد
- ماهیت فعالیتهای تربیت بدنی و ورزش از این روش سوم در بسیاری از برنامه های تربیت بدنی و ورزش مدارس و خارج از مدارس استفاده میشود.
4. روش حل مسئله:
- روشی شاگرد محور و غیر مستقیم است
- در این روش یک چالش یا مسئله حرکتی به راه حلهای مختلفی نیاز دارد
- معلم در این روش یادگیرنده را در موفعیت ابهام و چالش فرار میدهد
- به فضا ، زمان و وسایل کافی نیازدارد
- روش خوبی برای تثبیت یادگیری و اجرای پاسخ های متنوع در بازی ، تمرین یا مسابقه است.
5.روش اکتشافی:
- شاگرد محورتر از روش قبلی است
- این روش در دوره پیش دبستانی و تعلیم و تربیت حرکتی بسیار مفید است
- به ابزار و امکانات زیادی نیاز ندارد
- حفظ ایمنی شاگرد از نکات اساسی در استفاده از این روش است
- بازی آزاد شیوه مناسبی در این روش است و یادگیرنده در حین بازی ،آزاد است که با استفاده از خلاقیت ، ابتکار و توانایی بدنی روشهای منحصر به فردی را به کار بندد
-برای آموزش حرکات موزون ،شیرینکاری و بازیهای پرورشی مناسب است.
انتخاب یک روش تدریس مناسب
انتخاب یک روش تدریس مناسب به شرایط آموزشی مدرسه ، نگرش معلم و اولویت بندی اهداف در هر برنامه بستگی دارد.
به طور کلی روشهای آموزش و تدریس در یک تربیت بدنی و ورزش به سمت روشهای شاگرد محور مانند حل مساله و روش اکتشافی متمایل شده است.
استفاده از روشهای ترکیبی برای توسعه مهارتهای حرکتی و ورزشی مناسب است.
در صورتی که برای شاگردان بی نظم نظم ناپذیر مبتدی و کم مهارت میتوان از روشهای مستقیم استفاده کرد . در استفاده از روشهای غیرمستقیم شرایط آموزشی مدرسه باید به گونه ای باشد که بتوان امکان تجارب متنوع حرکتی و فعالیتهای ویژه و اختصاصی را فراهم کرد.
مراحل تدریس:
مراحل مختلف تدریس و کلاسداری را میتوان در چهارمرحله اساسی طبقه بندی کرد.
1. فعالیتهای مقدماتی: کلاس تربیت بدنی مانند هر کلاس دیگری باید شروع خوبی داشته باشد . فعالیتهای مقدماتی یا آماده سازی در شروع کلاس شامل تعیین محل استقرار شاگردان و گرم کردن است.
2. موضوع و متن اصلی درس: فعالیتهای اصلی کلاس به برنامه و طرح درس معلم بستگی دارد.
3. مدیریت کلاس: فعالیتهای مربوط به مدیریت کلاس باید از همان مرحله اول یا حتی قبل از آن شروع شود.
4. پایان کلاس: پایان برنامه و فعالیتهای کلاسی نباید با پایان زمان کلاس تربیت بدنی همزمان باشد. بلکه معلم باید طی 5-7 دقیقه فعالیتهای کلاس را به پایان برساند . در پایان کلاس جمع آوری ابزارهای ورزشی نتیجه گیری یا جمع بندی فعالیت کلاسی استماع گزارش سرگروههای آموزشی بحث و تبادل نظر رسیدگی به بهداشت فردی و آمادگی برای کلاس بعدی ضروری است.
استراتژیهای تعامل با دانش آموزان
1. تعامل کلامی: صحبت و برقراری ارتباط در زمان شروع کلاس پایان کلاس یا در حین بازی و فعالیت موجب تسهیل در یادگیری می شود.
2. شکل دهی رفتار: علاوه بر پیامهای روشن و صحیح الگوی رفتار نیز یک منبع قوی و اثر گذار برای تعامل در برنامه است. بر این اساس معلم باید خود الگوی کاملی باشد و چنانچه میخواهد شاگردان خود کنترلی را یاد بگیرند باید در تعامل با شاگردان برخود کنترل داشته باشد.
3. تقویت: معلم خوب دانش آموز را به اجرای درست حرکات و مهارتها هدایت و اجرای خوب را تحسین می کند. تقویت حتی در صورت شکست و عدم دستیابی به نتیجه مورد نظر ضروری است. وقتی که یک کلمه یا عبارت کوتاه ایجاد انگیزه می کند از جملات نباید استفاده کرد.
4. بازتاب اندیشه : دانش آموزان باید درباره نگرشها و رفتارهای خود بازاندیشی کنند و معلم تربیت بدنی باید با توجه به اهداف دانش و حرفه خود رفتارهای دانش آموزان را از قبیل عدم مشارکت در کلاس عدم همکاری و مسئولیت پذیری را مورد سوال قرار دهد و از آنان بخواهد درباره این موضوعات فکر کنند.
5. تبادل نظر : تبادل نظر بین دانش آموزان درباره جنبه های مختلف برنامه کلاس و تمرین موجب بروز احساس تعلق به کلاس می شود.به طور کلی این نوع تعامل در شروع و پایان کلاس بسیار مهم است در صورتی که شکل دهی رفتار و بویژه تقویت در هنگام فعالیت و تمرین کاربرد زیادی دارد.
خود کنترلی:
خود کنترلی توانایی و تمایل شاگرد به کنترل اعمال و رفتار خود است به گونه ای که حقوق دیگران حفظ و رعایت شود.
چند نوع رفتاردر کلاس تربیت بدنی وجود دارد که دانش آموز باید بر آن خود کنترلی داشته باشد:
بد دهنی دست انداختن مسخره کردن و هر نوع ارتباط کلامی نادرست
هل دادن تنه زدن لگد زدن کشیدن و هر نوع برخورد بدنی ناشایست.
فریب دادن جر زدن پرت کردن حواس معلم یا شاگرد در هنگام اجرای تکالیف و وظایف اصلی ایجاد ترس و رعب بین شاگردان و ایجاد مانع برای حرکت و بازی دیگران یا گرفتن فضا یا ابزار ورزشی از دیگران.
آرمان تربیت بدنی در مدارس:
آرمان تربیت بدنی بعنوان بخش تکمیلی روند کلی تعلیم و تربیت این است که دانش آموزان در یک برنامه سازماندار:
- دانش و مهارتهایی را بیاموزند که برای اجرای فعالیتهای جسمانی متنوع به آن نیاز دارند.
- از نظر بدنی و جسمانی به آمادگی مطلوب برسند.
- به طور منظم در فعالیتهای جسمانی شرکت کنند.
- کاربرد ها و فواید ناشی از مشارکت فعال در فعالیتهای جسمانی را بدانند.
- از ارزش فعالیتهای جسمانی و نقش یا سهم آن درایجاد یک زندگی سالم آگاهی یابند.
فعالیتهای آموزشی نامناسب در مدرسه
اجرا و نمایش توسط عده ای از دانش آموزان
یک توپ و یک صف و یک شانس
رهاکردن توپ در فضای مدرسه
استفاده از وسایل و قوانین رسمی
ورزش وسیله تنبیه
قدرت زیاد سرگروه
کلاس تربیت بدنی به مثابه اردوی ورزشی یا تفریحی
لذت و رضایت در تجارب حرکتی و ورزشی الزامی و یکی از عوامل ایجاد نگرش مثبت نسبت به تربیت بدنی است. با وجود این یافتن روشی برای کسب لذت شاگردان و ورسیدن به اهداف برنامه دشوار است. تفکیک لذت و رضایت به عنوان یک فرایند یا پیامد برای شاگردان مهم نیست. آنچه مهم است ایجاد تعادل و توازن بین این دو برای معلم است.لذت و رضایت باید در طول هر برنامه و فعالیتی جاری باشد، اما از طرف دیگر اهداف بلند مدت تربیت بدنی در مدارس نباید فدای لذت و رضایت شاگردان شود. زیرا از نظر اخلاقی و شغلی معلم متعهد است چیزهایی را به شاگردان آموزش دهد که در آینده نیز بتوانند از آنها استفاده کنند.
مسابقات ورزشی در مدرسه: رقابت باید به تدریج آموزش داده شود و فشار رقابت نباید به اضطراب و ناامیدی در محیط مدرسه منجر گردد. مسابقه و رقابت به خودی خود نه خوب است و نه بد . بلکه وسیله ای است که دانش آموز با آن توانایی خود را در چارچوب مقررات به توافق رسیده به بوته آزمایش می گذارد و با دیگران مقایسه می کند. مهم این است که دانش آموزان چگونه رقابت کنند و معلمین تا چه اندازه به پیروزی اهمیت بدهند. پیروزی و شکست در رقابتهای ورزشی مدارس مهم نیست. بیشترین تاکید بر برنامه های تربیت بدنی سالم و وسیع است و رقابت باید بخش کوچکی از برنامه را تشکیل دهد.
ملاحظات ایمنی دوران رشد
اهمیت سنجش و اندازه گیری در کلاس
سنجش اهداف و محتوای برنامه:
محتوا و فعالیتهای برنامه های تربیت بدنی در صورتی برای شاگردان مناسب است که با توجه به شرایط مدرسه ، ویژگیهای شاگردان و اهداف تربیت بدنی تنظین شده باشد.
مهمترین چالش معلمین در حفظ کیفیت محتوای برنامه تنظیم فعالیتهای متنوع با توجه به ظرفیتها و تواناییهای متغیر دانش آموزان است.
برخی از عناصر مربوط به محتوای برنامه:
1)اندازه کلاس: تعداد 25 دانش آموز برای درس تربیت بدنی مناسب است.
2) امکانات و وسایل ورزشی: فضای کافی برای حرکت آزاد و بی خطر شاگردان و وجود ابزارهای ورزشی کافی ، انگیزه مشارکت ، لذت و رضایتمندی شاگرد را می افزاید و معلم به راحتی می تواند فعالیتهای مختلفی را برای اهداف اصلی تربیت بدنی فراهم نماید.
3) زمان کلاس: شاگردان دوره آمادگی و دبستانی باید هر روز از فعالیتهای حرکتی و ورزشی سود برنددر صورتی که سایر شاگردان به 2-3 جلسه فعالیت حرکتی(35-60 دقیقه) در هر هفته نیاز دارند.
4) نوع مشارکت و فعالیت یادگیرنده: شاگرد بتواند در فعالیت بدنی و حرکتی با توجه به میزان آمادگی و ظرفیت جسمانی مشارکت داشته باشد. هرنوع بازی و فعالیتی که مدت انتظار کودک را برای اجرا و تمرین بیفزاید از کیفیت برنامه می کاهد.
5) نوع حرکت و بازی: حرکت و بازیها باید طوری انتخاب شود که ظرفیت رشدی شاگردان را بالا ببرد. معلم فعالیتها و بازی را دستکاری می کند تا یادگیری و لذت شاگردان به حداکثر برسد.
6) سنجش و ارزیابی: شاگردان باید بر اساس نتایج اندازه گیری به فعالی و مشارکت بیشتر تشویق شوند.
7) پیشرفت و رقابت: باید با هدف مشارکت بیشتر ، پیشرفت فردی و گروهی و تعامل عاطفی-اجتماعی برنامه ریزی شدخ و پیروزی یا باخت در رقابت کمرنگ باشد. چون در ماهیت فعالیتهای حرکتی ، رقابت وجود دارد بنابر این به سازماندهی یا تاکید بر فعالیتهای رقابتی نیاز زیادی احساس نمی شود.
8) تشکیل گروه و تیم ورزشی: هدف از تشکیل گروههای ورزشی ، مدیریت و سازماندهی کلاس و همچنین افزایش تجارب ورزشی و تعامل عاطفی-اجتماعی است. بهتر است سرگروهها بر اساس مقبولیت اجتماعی یا توانایی مدیریت و اداره گروه انتخاب گردند. هرچه تعداد افراد گروه کمتر باشد ، احتمال تعامل نیز بیشتر است.
ملاکهای محتوا و عملکرد در فعالیتهای حرکتی: ملاکهای محتوای برنامه های تربیت بدنی در مدارس را میتوان به 4 دسته کلی طبقه بندی کرد:
1. شایستگی و تبحر حرکتی و مهارتی
2. شناخت مفاهیم و اصول حرکت و مهارت
3. بهداشت ، سلامتی و آمادگی جسمانی
4. رفتار تعهدآمیز و مسئولانه در کلاس
مراحل ملاکهای محتوای برنامه مدارس:
1/ ملاکهای محتوای برنامه حرکتی از آمادگی تا کلاس دوم ابتدایی :
1.شرکت مشتاقانه فرد در لذت بردن از فعالیتهای حرکتی متنوع 2.پذیرش چالش در فعالیت و تمرین
3. شرکت در فعالیتهای حرکتی جدید 4. برقراری ارتباط مناسب با دیگران
5. آگاهی از اینکه فعالیتهای حرکتی فرصتی مناسب برای لذت و نشاط در کنار دیگران است
6. قدردانی از حرکت و مهارت دیگران
ویژگیهای تجارب یادگیری از آمادگی تا کلاس دوم ابتدایی:
الف)دانش آموز با عشق و علاقه در فعالیت مشارکت داشته باشد
ب)دانش آموز احساسات خود را به راحتی درباره شرکت در بازی بیان نماید
پ)دانش آموز چالش را در خلال فعالیت و تمرین بپذیرد
ت)لذت و نشاط بردن گروهی دانش آموز مشهود باشد
ث)از اجرا و عملکرد خوب دیگران لذت ببرد
ج)بدون توجه به نتیجه بازی از رقابت خود با دیگران لذت ببرد
2/ ملاکهای محتوای برنامه حرکتی از کلاس سوم تا پنجم ابتدایی
عالوه بر ملاکهای محتوای برنامه حرکتی در مرحله اول ملاک های زیر زاهم شامل می شود:
1)همکاری برای رسیدن به هدف
2)ابراز متناسب احساسات مربوط به شکست و پیروزی
3)توانایی حرکتی دانش آموز در چندین فعالیت حرکتی بنیادی
4)پایبندی دانش آموز به اهداف برای پیشرفت عملکرد حرکتی
ویژگیهای تجارب یادگیری در برنامه کلاس سوم تا پنجم:
الف)گسترش رفتارهای متناسب در بین دانش آموزان در خلال فعالیت گروهی
ب)توسعه سطح مهارت دانش آموز
پ)افزایش توانایی تشخیص دانش آموز از نقاط ضعف و قوت خود و گروه مقابل
ت)پذیرش نقشهای مختلف در فعالیتهای حرکتی
ث)توسعه روحیه تواضع و احترام نسبت به گروه مقابل در هنگام پیروزی
ج)گسترش توانایی ارزیابی عملکرد و بازخورد متناسب به خود ، گروه و سایر دانش آموزان
3/ملاکهای محتوای برنامه حرکتی د ردوره راهنمایی :
1.شرکت فعالانه در فعالیتهای ورزشی چالش انگیز
2.تسلط بر چند فعالیت ورزشی
3.آگاهی از ارزش و اهمیت آمادگی جسمانی انواع تمرینات و رشته های ورزشی
4.کوشش برای کسب پیشرفت و موفقیت
5.آگاهی از دانش سلامتی، بهداشت و ورزش
ویژگیهای تجارب یادگیری در دوره راهنمایی:
الف)توسعه درک و دانش سلامتی و ورزشی برای افزایش کیفیت زندگی
ب)احساس رضایتمندی از شرکت در فعالیتهای بدنی
پ)تشکیل گروههای دوستی و حریفان ورزشی
ت)تمرین مشارکت در سازماندهی فعالیتهای ورزشی
4/ ملاکهای محتوای برنامه حرکتی در دوره دبیرستان:
1.توسعه حداقل یک ورزش تخصصی برای هر دانش آموز
2.لذت از تماشا و مشاهده عملکرد خوب سایرین
3.گسترش خودپنداره مثبت و اعتماد به نفس نسبت به نقش خود به عنوان شرکت کننده در فعالیتهای ورزشی
4.تجربه بسیاری از واقعیات زندگی در خلال فعالیتهای ورزشی رقابتی
ویژگیهای تجارب یادگیری در دوره دبیرستان:
الف)تبحر حداقل در یک فعالیت حرکتی برای گذراندن اوقات فراغت در طول زندگی
ب) آگاهی از دانش سلامتی، قوانین و استراتژیهای چند رشته ورزشی
پ)پذیرش و احترام به اصول بازی خوب و درست
ت)التزام به انجام فعالیت جسمانی به عنوان بخشی از فعالیتهای روزانه
ث)امکان دستیابی به فرصتهای شغلی از طریق شرکت در ورزش
سنجش هدف رشد دانش سلامتی ، حرکت و ورزش:
معلم می تواند از هر موضوع درسی حتی از آمادگی جسمانی و اندازه گیری آن تا آموزش مهارت و یک الگوی حرکتی بنیادی یا زمینه های علمی، اجتماعی و فرهنگی ورزش و داوری رقابتهای ورزشی آزمونهای شناختی بسازد.
سنجش هدف رشد عاطفی و اجتماعی در کلاس:
اگرچه سنجش رفتارهای عاطفی و اجتماعی مانند همکاری و روحیه ورزشکاری بسیار دشوار است ، ولی باید این مفاهیم را به خوبی تعریف و سپس ارزیابی کرد. عدم ارزیابی هریک از جنبه ها و اهداف برنامه های تربیت بدنی در مدارس به رشد و تکامل مطلوب و متعادل فرد منجر نخواهد شد.توجه و مشاهده دقیق رفتارهای دانش آموزان و روش مصاحبه در سنجش رفتارهای عاطفی و اجتماعی دانش آموزان مفید است.
سوال کردن از دانش آموزان و مشاهده رفتار آنان در موقیت بازی دو روش قابل استفاده برای معلمین است.
چند سوال ساده برای ارزیابی دانش آموز :
1)آیا بازی امروز را دوست داشتید؟ چرا؟
2)آیا اعضای گروه شما در این بازی خوب کار کرده ان؟ چرا؟
3)چه چیزی در این بازی باعث ناراحتی شما شد؟
سنجش محتوای بازی:
بازیوسیله خوبی برای رسیدن به بسیاری از اهداف تربیت بدنی در مدارس است.بهتر است که محتوای بازی با هدف رشد آمادگی جسمانی ، توسعه آمادگی حرکتی و مهارتی و به ویژه رشد عاطفی-اجتماعی دانش آموزان سنجیده شود.
سنجش هدف تکامل حرکتی و مهارتی:
برنامه تربیت بدنی باید ابتدا توانایی و آمادگی حرکتی دانش آموزان را افزایش دهد و پس از آن به آموزش مهارتهای ورزشی بپردازد.
هنوز آزمونهای آمادگی و ادراک حرکتی و آزمونهای مهارتی در مدارس زیاد رایج نیست.
چند سنجش ساده توانایی حرکتی:
تعادل ایستا: ایستادن روی یک پا در 2 دقیقه
تعادل پویا: حرکت روی پنجه پا، در 10 گام به طرف عقب،جلو،چپ و راست
استقامت وتعادل پا: پرش متوالی و درجا به بالا و با استفاده از یک پا در 30 ثانیه
هماهنگی: پیچاندن نخ دور قرقره در هنگام راه رفتن
انعطاف پذیری عضله چهار سر ران: دانش آموز روی شکم دراز کشیده ، سعی می کند پاشنه پا را به طرف باسن حرکت دهد. فاصله باسن با پاشنه پا را در حالت بدون کمک و در حالت فشار معلم بر روی پابرای نزدیک شدن به باسن ، اندازه بگیرید.
کارایی عضله همسترینگ: دانش آموز باید روی شکم دراز کشیده و به مدت 60-30 ثانیه پاشنه پا را با ضربه به باسن بزند.
توانایی حرکت بالا تنه به طرفین: دانش آموز پشت را به دیوار چسبانده، می کوشد بالا تنه را در موقعیتی که به دیوار چسبیده به راست یا چپ حرکت دهد. فاصله انگشت میانی تا دیواره زانو اندازه گیری می شود.
چابکی انگشتان: تماس سریع و متوالی انگشت شست با سایر انگشتان به مدت 60-30 ثانیه بدون هیچ گونه اشتباه.
کشش شانه: فرد کاملا پشت به دیوار قرار میگیرد و پاها ، باسن ، شانه و سر به دیوار می چسبد.سپس فرد باید پشت دستهای خود را از بالا تا حد ممکن روی دیوار بالا ببرد.
ارزیابی مهارت :
اگرچه درجه بندی ذهنی مهارت ورزشی بر اساس مشاهده معلم متداول است ولی در این روش باید تعداد مشاهدات احتمالی در موقعیتها و فرصتهای متعدد آموزشی ، تمرینی و رقابتی را بسیار افزایش داد.از این رو مربیان و معلمان زیادی به درجه بندی ذهنی و کیفی با استفاده از نمرات رتبه ای (3،5،7،9 متغیر) اقدام کرده اند.
استفاده از چک لیستهای مهارتی نیز برای ارزیابی شکل و نتیجه مهارت مفید و ساده است. در این روش معلم می تواند اجزای مهم و اساسی یک مهارت را جزء موارد ارزیابی در چک لیست قرار دهد و نتایج ارزیابی هر یک از اجزای مهارت مانند چرخش دست، چرخش مچ، تمایل بالا تنه به جلو و... را با درجات دو حالتی (خوب-بد، کامل-ناقص، درست-غلط ) یا چند حالتی و نمرات رتبه ای مشخص سازد.
مهارتهایی که در هر رشته ورزشی به وسیله معلم انتخاب می شود باید چند ویژگی اساسی داشته باشد: سهولت اجرا، نزدیکی شیوه ارزیابی مهارت با اجرای واقعی آن در بازی و ورزش، وابستگی کم به امکانات و زمان، متناسب بودن آزمون برای افراد مبتدی یا ماهر، بنیادی و پایه ای بودن مهارت در آن رشته و... از ویژگیهای اساسی یک آزمون معلم ساخته است. آزمونهای استاندارد مهارتی نیز وجود دارد نیز وجود دارد که معلم می تواند نتایج ارزیابی مهارت را در بین دانش آموزان با یک نرم استاندارد یا نمرات دانش آموزان یک یا چند کلاس و مدرسه مقایسه کند.
اندازه گیری و ارزیابی مهارتهای ورزشی به شکلهای مختلف باعث اصلاح ، تقویت و تشویق در آموزش شده و بخشی از فرایند تدریس معلم را شکل می دهد.
سنجش سلامتی و رشد آمادگی جسمانی:
اندازه گیری قد، وزن، ابعاد و نسبتهای بدنی(طول و پهنای اندام) ، وضعیت بدنی، درصد چربی زیرپوستی و... برای آگاهی از وضعیت سلامتی دانش آموزان ضروری است. معلمان می توانند با تهیه کارت سلامتی برای هر دانش آموز اطلاعات مربوط به وضعیت جسمانی و سلامتی او را به صورت محرمانه در اختیار فرد و خانواده اش قرار دهند ضمن آنکه مورد علاقه و توجه دانش آموزان نیز هست. اطلاعات حاصل را در طول دوران رشد نیز می توان مقایسه کرد.
اندازه گیری و ارزیابی وضعیت بدنی دانش آموزان بویژه در دوره ابتدایی و راهنمایی برای تعیین سلامت اسکلتی و عضلانی بسیار مهم است زیرا امکان اصلاح بسیاری از ناهنجاریهای اسکلتی و ضعف عضلانی یا اندامی در این دوره وجود دارد. بنابر این بهتر است ابتدا معلمین اصول حرکات و فعالیتهای حرکتی روزمره و مورد استفاده شاگردان را آموزش دهند ، سپس با استفاده از ابزارهای ساده و حتی مشاهده دقیق ، وضعیت بدنی را بررسی و تمرینات اصلاحی را در مدرسه و منزل تجویز نمایند.
در اندازه رشد آمادگی جسمانی توجه به نکات زیر ضروری است:
1)از آزمونهای محلی یا منطقه ای به جای آزمونهای ملی استفاده شود.
2)در آزمونهای آمادگی جسمانی ، اجزای مهارتی آزمون به حداقل برسد.
3)بیشتر بر تدوین اهداف فردی برای افزایش آمادگی جسمانی تاکید شود.
4)بر خود گردانی یا خود تنظیمی برای پیشرفت آمادگی جسمانی تاکید شود.
5)نتایج آزمون محرمانه تلقی شود.
6)هیچ گونه پاداش و جایزه ای برای نتایج آزمون در نظر گرفته نشود.
یکی از موضوعات مهم در اندازه گیری آمادگی جسمانی ،آگاهی معلم از شرایط اصول استاندارد اندازه گیری هر یک از عوامل آمادگی جسمانی است. آگاهی از اصول و دلایل تغییر در آزمون ، تاثیر شکلهای مختلف اجرا روی عضلات و اندامها و رعایت نکات ایمنی شرایط ذهنی و روانی اندازه گیری را بهتر میسازد.
در مدارس کشور برای اندازه گیری عوامل مختلف آمادگی جسمانی مانند انعطاف پذیری ، استقامت قلبی و عروقی ، قدرت و استقامت عضلانی از آزمون کشش عضلات همسترینگ ، آزمون آمادگی هوازی با دویدن ، کشش بارفیکس و آویزان شدن از آن با آرنجهای تا شده ، شنا روی زمین و دراز و نشست استفاده می شود.
انعطاف پذیری:
برای اندازه گیری انعطاف پذیری عضلات خلفی ران (همسترینگ) ، عضلات پشت و حتی عضلات دست از آزمون کشش بالا تنه در حالت نشسته استفاده می شود. در این آزمون از یک جعبه مدرج به ارتفاع 48/30 سانتی متر استفاده می شود. آزمودنی با پای برهنه در روبروی جعبه قرار می گیرد. کف یک پا کاملا با جعبه تماس دارد و کف پای دیگر با زمین در تماس است و در حالت تا شده قرار می گیرد(5-5/7 سانتی متر) . دستها روی هم گذاشته می شود و کف دست پایین به طرف جعبه مدرج به آرامی و بدون ضربه حرکت می کند. در بار چهارم ، دانش آموز باید بتواند وضعیت خود را تا یک ثانیه حفظ نماید، این مراحل با تا شدن پای دیگر نیز ادامه می یابد. بهترین رکورد برای هر طرف بدن محاسبه می شود. اندازه گیری انعطاف پذیری یا تمرین کششی با زانوهای صاف و کشیده در حالت ایستاده و درازکش به مهره های کمر فشار وارد می کند.
استقامت قلبی و عروقی:
در آزمونهای اندازه گیری آمادگی قلبی-تنفسی یا هوازی عمدتا از دویدن استفاده می شود. دویدن مسافت به طول 800 متر برای کودکان 8-6 ساله ، مسافت 1600 متر برای سنین 18-9 ساله ویا 6 دقیقه دویدن برای سنین پایین ، 9 دقیقه دویدن برای دوره ابتدایی و راهنمایی و 12 دقیقه دویدن برای سنین بالاتر پیشنهاد شده است.
قدرت و استقامت عضلانی:
برای اندازه گیری قدرت و استقامت عضلات شکم از آزمون دراز و نشست استفاده می شود. در حالت پاصاف ، برخی از عضلات کمر مانند سوئز خاصره ای فعال می شود و اندازه گیری استقامت عضلات شکم دقیق نخواهد بود. علاوه بر این در چنین وضعیتی ، فشار زیادی به کمر وارد می شود. در حالت پا جمع ، زانوها تاشده ، چهار عضله ناحیه شکم بیش از عضلات تاکننده ران فعال می گردند و فشار کمتری به کمر وارد می شود. با اینکه حرکت بالاتنه تا زاویه 90 درجه یک دراز و نشست کامل را نشان می دهد ولی میزان بالا آمدن بالاتنه تا 45-30 درجه از کف زمین مناسب است زیرا در ابتدای تاشدن ، عضلات شکم بسیار فعالند و پس از آن عضلات بالاتنه و پشت نیز فعال می شوند پس دراز و نشست کامل ضرورتی ندارد.
خود ارزیابی معلم:
معلم تربیت بدنی می کوشد تا کیفیت برنامه و فعالیتهای خود، روش تدریس، مدیریت کلاس، برخورد با شاگردان یا سایر ابعاد مورد نظر برنامه را از دیدگاه دانش آموزان و مسئولان مدرسه ارزیابی کند. تعامل و مشاوره با دانش آموزان یا تبادل نظر با مسئولان مدرسه به برآوردن نیازهای شاگردان و افزایش محتوای برنامه از یک طرف و پیشرفت و توسعه شغلی معلم تربیت بدنی کمک زیادی خواهد کرد.
راهکارهای عملی افزایش جاذبه درس تربیت بدنی
▪ تابلوی اعلانات ورزشی:
یکی از روشهایی که موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی در مدارس می شود نصب یک تابلوی اعلانات ورزشی است که می توان از طریق آن اطلاعات جدید ورزشی،اخبار و.... را به دانش آموزان ارائه کرد.
▪ اعلام سایت های مختلف ورزشی:
امروزه با گسترش اینترنت در سطح جهان ودست یابی راحت وآسان به آن می توان از این طریق دانش آموزان را به ورزش کردن ترغیب کرد به این صورت که سایتهای ورزشی را به دانش آموزان معرفی نمائیم.
▪ بر گزاری مسابقات ورزشی:
مسابقات می تواند در سطوح مختلف اجرا شود،از سطح یک کلاس گرفته تا سطوح بالاتر:آموزشگاه ناحیه،استان و کشور که هم اکنون در مقطع راهنمایی ودر مدارس عشایری خوزستان در دهه ی فجر اجرا می شود اما نکته ای که مورد توجه است این است که این مسابقات هنوز جایگاه واقعی خود را در بین دانش آموزان پیدا نکرده و تنها در مقطع راهنمایی اجرا می شود در حالی کهخ اساس ورزش باید در مقطع ابتدایی پی ریزی شود . واین نشانۀ ضعف ونقص در برنامه ریزی می باشد.
▪ ایجاد انگیزه برای مطالعات ورزشی:
در حال حاضر بسیاری از کتب ورزشی مفید وجود دارند که به امر تربیت بدنی از دیدگاه خاص و ویژه ای می نگرند وعلاوه بر آنها می توان از مجلات وروزنامه ها وهفته نامه های معتبر ومعروف ورزشی نام برد،کارشناسان تربیت بدنی آموزش وپرورش می توانند با در اختیار قرار دادن این منابع عظیم نقش مهمی در ترغیب دانش آموزان به ورزش ایفا کنند.از جمله عوامل ایجاد کننده انگیزه:خبر رسانی واطلاعات عمومی ورزشی وتربیت بدنی وبرگزاری مسابقات اطلاعات عمومی ورزشی می باشد.
▪ ارائه مشاوره جهت جدول برنامه ریزی شده:
همان طور که امروزه مراکز مشاوره ای گوناگونی در ابعاد مختلف روانشناسی،جامعه شناسی و.... وجود دارند ارائه مشاوره به دانش آموزان برای داشتن برنامه ای زمان بندی شده برای انجام فعالیت های ورزشی کمتر به چشم می آید.
▪ چاپ نشریات ورزشی توسط دانش آموزان:
ایجاد یک محیط رقابتی برای دانش آموزان یک آموزشگاه یا ناحیه ویا استان در مورد چاپ نشریات ورزشی دانش آموزی می تواند در بسیاری از موارد موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی گردد.
▪ ایجاد یک سایت ورزشی برای آموزشگاه:
با ایجاد یک سایت ورزشی وبا کمک دانش آموزان مطالب مختلف ورزشی گردآوری می شود وبدین ترتیب موجب گسترش جاذبۀ درس تربیت بدنی می گردد.
▪ اهدای جوایز ورزشی:
در بسیاری از مدارس رسم بر این است که از دانش آموزان برتر رشته های مختلف درسی، هنری، فرهنگی و....تقدیر به عمل می آید وبه آنها جوایزی اهدا می گردد.چرا در این میان اهدای جوایز ورزشی بسیار نادر است؟تربیت بدنی می تواند با مرسوم کردن این شیوه نقش مهمی را در ترغیب وتشویق دانش آموزان به سمت وسوی ورزش ایفا کند.
▪ کاهش ارزش بازی های رایانه ای:
شاید این مورد را نتوان جزء وظایف تربیت بدنی دانست،اما باید توجه داشت مادامی که این گونه بازیها در بین دانش آموزان رونق واهمیت دارد،آنها کمتر به ورزش روی می آورند،اما با کم رنگ جلوه دادن نقش اینگونه بازیها وهمزمان با ارائه گزینه ورزش به دانش آموزان می توان انگیزه قابل توجهی در جذب آنها به ورزش ایجاد کرد.
▪ برگزاری مسابقات فرهنگی ،هنری در محدودۀ ورزشی:
به عنوان مثال می توان به مناسبت های مختلف مسابقاتی در سطح آموزشگاه ویا ناحیه ویا استان تحت عنوان عکاسی با موضوع ورزشی برگزار کرد ویا عناوین دیگر از قبیل:طنز-کاریکاتور-نقاشی و....
▪ برگزاری نمایشگاه های ثابت یا دوره ای:
این نمایشگاه ها شامل:
۱)عرضه محصولات ورزشی با کیفیت وقیمت مناسب
۲) آثار ابداعات، اختراعات،تألیفات،ترجمه ها و....دانش آموزان ویا مربیان تربیت بدنی است.
▪ برگزاری مسابقات ورزشی همگانی:
برگزاری چنین مسابقاتی موجب افزایش شور ونشاط وروحیه ورزشی در بین دانش آموزان می گردد.در حال حاضر این مسابقات در سطح بسیار محدودی اجرا می شود.
▪ معرفی مکانها،باشگاه ها وکلوپ های معتبر ورزشی:
کارشناسان تربیت بدنی می توانند در یک تحقیق گسترده سالنها ومکانها وباشگاه های ورزشی معتبر ومفید همجوار وغیره را به منظور استفاده دانش آموزان شناسایی ومعرفی نمایند.
▪ اجرای ورزش صبحگاهی:
یکی از عواملی که می تواند در ترغیب وتشویق دانش آموزان به ورزش نقش مهمی ایفا کند ورزش صبحگاهی است که باید قسمتی از مراسم صبحگاهی مدارس را شامل شود.
البته باید توجه داشت که هیچ یک از موارد مطرح شده به تنهایی ویا در زمان کوتاه نتیجۀ قابل توجهی نخواهد داشت.باید فعالیت های مد نظر را بطور گسترده ومتمادی طی چندین سال انجام داد تا نتیجۀ مطلوب حاصل شود.
● راهکارهای عملی فراهم نمودن بستر آموزشی بهتر وموثرتر درس تربیت بدنی در مدارس
▪ بستر سازی مناسب:
منظور از بستر سازی مناسب،فراهم آوردن امکانات کافی برای دانش آموزان است تا رشتۀ مورد علاقۀ خود را انتخاب نمایند.گرچه این بحث بسیار تکراری است اما نباید فراموش شود که مهمترین مسئله نیز هست.
▪ تمرین دادن دانش آموزان در زمان بندی خاص:
یعنی اینکه با ارائۀ یک برنامۀ خاص به دانش آموزان مستعد در زمینۀ ورزشی،آنها را علاوه بر زنگهای ورزش در دیگر اوقات هفته نیز تمرین دهیم ویک آموزش منظم،متداول وبا برنامه برای هر دانش آموز مستعد داشته باشیم.(منظور ایجاد کانون های ورزشی خود گردان آموزشگاه با تامین بودجۀ مالی آن می باشد).
▪ گزینش ژنتیکی:
در برخی از فعالیت های ورزشی وجود سابقۀ موفق در خانواده ونزدیکان یک دانش آموز می تواند نقش مهمی در موفقیت وی ویا ایجاد انگیزه در وی داشته باشد.البته سرمایه گذاری وکشف استعدادهای ورزشی در بین دانش آموزان با فیزیک بدنی مناسب جهت رشتۀ ورزشی خاص لازم وضروری می باشد.
▪ استفاده از دانش آموزان متخصص:
معمولا در مدارس،دانش آموزانی هستند که در رشتۀ خاص ورزشی تجارب ارزشمندی دارند ومی توان در قبال ارائه خدمات به آنها،در آموزش وتمرین سایر دانش آموزان از آنها استفاده نمود.
▪ ایجاد کمیته های حمایت:
منظور کمیته هایی است که بتوانند دانش آموزان علاقه مند وبا استعداد را شناسایی وآنها را تحت پوشش وحمایت خود قرار دهند.چه از نظر کیفیت بهتر آموزش و چه از نظر مالی.
▪ بازدید از اماکن ورزشی ومسابقات مختلف ورزشی:
می توان با برنامه ریزی صحیح، دانش آموزان را جهت تشویق به مسابقات برد ویا از اماکن وباشگاه های ورزشی بازدید نمایند.
▪ تعیین الگوی پیشرفت:
متأسفانه الگوی مشخص ودقیقی برای بالا بردن کیفیت بازی و ورزش دانش آموزان در مدارس ویا ناحیه وجود ندارد وفقط به هنگام مسابقات این دانش آموزان مورد توجه قرار می گیرند.می توان با تعیین یک الگوی مناسب پیشرفت،آمادگی لازم را در دانش آموزان حفظ کرد.مثلاً هر چند وقت یکبار ورزشکار موفق ونمونه شهرستان،استان ویا ملی را به آموزشگاه دعوت نماییم تا در بین دانش آموزان لحظاتی را سپری نماید.
▪ استفاده تمام دانش آموزان از امکانات ورزشی ناحیه(سالنها،زمین چمن و...):
حتی اگر در سال تحصیلی یکبار تمام دانش آموزان بتوانند از امکانات استفاده نمایند، تأثیر فراوانی در روحیات وانگیزۀ دانش آموزان خواهد داشت.
▪ نظر خواهی برای تهیۀ امکانات ورزشی ودیگر فعالیت های تربیت بدنی:
بهتر است نظرخواهی از دانش آموزان،اولیاء،مدیران،مربیان تربیت بدنی وسایر معلمین در سطح وسیع وگسترده انجام پذیرد.
▪ تألیف وتدوین کتاب تربیت بدنی وتدریس آن به دانش آموزان:
به عنوان بخشی از نمرۀ درس تربیت بدنی که کاملاً تخصصی بوده وفقط مربیان تربیت بدنی تحصیل کرده قادر به تدریس آن باشند.
▪ افزایش ساعات درس تربیت بدنی:
در حال حاضر فقط اخبار آن را شنیده ایم وبا برنامه ریزی صحیح همانند کشورهای توسعه یافته هر روز حدود یک ساعت دانش آموزان ورزش نمایند.
نتیجه گیری
باتوجه به مشکلات و موانع ای که در مدارس موجود می باشد ولی ما دبیران درس تربیت بدنی که هنگام جشن دانش آموختگی سوگند یادنمودیم که وظیفه خود را درقبال آموزش و بکارگیری تجربیات علمی و تخصصی درمدارس و دراختیار قراردادن آن بین دانش آموزان لحظه ای درنگ ننمائیم که بقول حضرت مولاناکه می فرماید ((آب دریا را اگر نتوان کشید هم بقدر تشنگی باید چشید )) تجربیات 20 ساله خود اقتضا می کند که این مشکلات و موانع پیش روی ما قرار داشته و ادامه خواهد داشت و تقاضای که از مسئولین رده بالای نظام آموزش و پرورش دارم اینست که فکری به حال ورزش مدارس بکنندچون ما با افرادی سرو کار داریم که آینده سازان این کشور پرگهر می باشند.
منابع
http://www.yastak.blogfa.com/post/3
سلام و درورد دوست عزیز
من از وبلاگ شما دیدن کردم وبلاگ خوب و جالبی دارید
منم به رسم وب نویس ها از شما انتظار دارم که از وبلاگ بنده دیدن فرمایید
با تشکر پوریا