روشهای تدریس ادبیات فارسی راهنمایی

روش تیمی یا کارایی تیمی مناسب ترین روش برای تدریس در کلاس های ۲۵تا۳۰ نفره است که در آن هر تیم چهارنفری بوده و براساس نمره ویا ارزشیابی تشخیصی تقسیم بندی می شود البته با توجه به فرایند وقت گیری اش می توان آن را درکلاس بومی سازی نمودو اگر نمره گذاری و رقابت به طور صحیح به کاررود کلاس درس تبدیل به میدان مسابقه و هیجان وحساسیت شده و ابدا خستگی و رکود درکلاس پیدا نمی شودمی توان آزمون ها را دوبار تیمی گرفت و یک بار فردی تا دراین صورت نمره ها هم استاندارد گردند البته اگر معلمی بتواند در هر کارتیمی هم آزمون فردی و هم تیمی را بگیرد کامل تر عمل کرده وگرنه به خاطر کم بودن وقت می تواندیکی ازآزمونها را بگیرد.فقط مهم این است که درکلاس درس مشاور وراهنمای توانا باشیم نه دانایی که فقط خودهمه ی کارهارا انجام می دهد.

تدریس هنر است موسیقی زیبایی که جامعه را به لذت و وجد وپویایی وامی دارد. معلم بدون طرح درس وقت کلاس را بدون این که نداند می کشد مدیریت زمان را از دست می دهد به عنوان مثال باداشتن طرح درس زنگ انشا را می توانیم به چهارقسمت مساوی تقسیم کنیم به عنوان نمونه:

۱-اجرای صندلی داغ دانش آموزی« دانش آموز صندلی اش را آورده وجلوی تخته می گگذارد و ما می توانیم با تنظیم پانزده سوال مفرح مثل اگر سوار برقالیچه ی سلیمان بودیدکجاها می رفتید؟ دانش آموزان را درموقعیتی لذت بخش قراردهیم که هم انشای شفاهی صورت می گیرد و هم زیبایی کلاس چندین برابر می شود.

۲-قرائت متنی ادبی کوتاه یا داستانی کوتاه ناتمام توسط دبیر

۳-ارائه ی موضوعی یا تکلیفی برای نوشتن

۴-قرائت نوشته های دانش آموزان توسط خودشان

با داشتن طرحی البته با تقسیم زنگ های املا و انشا برای هفته «یک هفته املایک هفته انشا»می توان بالاترین عصاره ها راکشیدو زیباترین لحظه ها را آفرید.   

یک روز سوراخ کوچکی در یک پیله ظاهر شد. شخصی نشست و چند ساعت به جدال پروانه برای خارج شدن از سوراخ کوچک ایجاد شده درپیله نگاه کرد. سپس فعالیت پروانه متوقف شد و به نظر رسید تمام تلاش خود را انجام داده و نمی تواند ادامه دهد. آن شخص تصمیم گرفت به پروانه کمک کند و با قیچی پیله را باز کرد.  پروانه به راحتی از پیله خارج شد اما بدنش ضعیف و بالهایش چروک بود. آن شخص باز هم به تماشای پروانه ادامه داد چون انتظار داشت که بالهای پروانه باز، گسترده و محکم شوند و از بدن پروانه محافظت کنند. هیچ اتفاقی نیفتاد!در واقع پروانه بقیه عمرش به خزیدن مشغول بود و هرگز نتوانست پرواز کند.چیزی که آن شخص با همه مهربانیش نمیدانست این بود که محدودیت پیله و تلاش لازم برای خروج از سوراخ آن،  راهی بود که خدا برای ترشح مایعاتی از بدن پروانه به بالهایش قرار داده بود تا پروانه بعد از خروج از پیله بتواند پرواز کند. گاهی اوقات تلاش تنها چیزیست که در زندگی نیاز داریم.اگر خدا اجازه می داد که بدون هیچ مشکلی زندگی کنیم فلج میشدیم، به اندازه کافی قوی نبودیم و هرگز نمیتوانستیم پرواز کنیم. من قدرت خواستم و خدا مشکلاتی در سر راهم قرار داد تا قوی شوم.من دانایی خواستم و خدا به من مسایلی داد تا حل کنم.من سعادت و ترقی خواستم و خدا به من قدرت تفکر و قوت  ماهیچه داد تا کار کنم. من جرات خواستم و خدا موانعی سر راهم قرار داد تا بر آنها غلبه کنم.من عشق خواستم و خدا افرادی به من نشان داد که نیازمند کمک بودند. من محبت خواستم و خدا به من فرصتهایی برای محبت  داد. « من به  هر چه که خواستم نرسیدم ...   اما به هر چه که نیاز داشتم دست یافتم»   بدون ترس زندگی کن، با همه مشکلات مبارزه کن و بدان که میتوانی  بر تمام آنها غلبه کنی..     

قصه خوانی

در این روش معلم ابتدا قسمتی از داستان را برای دانش آموزان قرائت می نماید سپس در نقطه ی اوج داستان توقف کرده از دانش اموزان و گروه های کلاس می خواهد تا بقیه ی داستان را حدس بزنندوبعد از شنیدن نظرهای گروه ها بقیه ی داستان را می خواند. 

پسربچه و درخت سیب

 یکی نبود یکی بود ...در روزگاران قدیم درخت سیب تنومندی بود .پسرکوچکی  کنار این درخت بود.  این پسر بچه .. خیلی دوست داشت  با این درخت سیب مدام بازی کند .از تنه اش بالا رود،از سیبهایش بچیند و بخوردو در سایه اش بخوابد.

 زمان گذشت ... پسر بچه بزرگتر شد و به درخت بی اعتنا ،دیگر دوست نداشت با او بازی کند...اما  روزی دوباره به سراغ درخت آمد.درخت سیب به پسر گفت :« های ... بیا و با من بازی کن... »

پسر جواب داد  :  « من که دیگر بچه نیستم که بخواهم با درخت سیب بازی کنم....»« به دنبال سرگرمی هائی بهتر هستم و برای خریدن آنها پول لازم دارم . » درخت گفت:« من پول ندارم ولی تو می توانی سیب های مرا بچینی بفروشی و پول به دست آوری. » پسر تمام سیب های درخت را چید و رفت .سیبها رافروخت و آنچه را که  نیاز داشت خریدو ... درخت را باز فراموش کرد و پیشش  نیامد...و درخت دوباره غمگین شد.مدتها گذشت و پسر مبدل به مرد جوانی شد و با اضطراب سراغ درخت آمد ... « چرا غمگینی ؟ »درخت از او پرسید :« بیا و در سایه ام بنشین بدون تو خیلی احساس تنهائی می کنم... »پسر ( مرد جوان ) جواب داد :« فرصت کافی ندارم؛باید برای خانواده ام تلاش کنم؛باید برایشان خانه ای بسازم ؛نیاز به سرمایه دارم ...»درخت گفت : «  سرمایه ای برای کمک ندارم .تو می توانی با شاخه هایم و تنه ام ...برای خودت خانه بسازی .»پسر خوشحال شد و تمام شاخه ها و تنه ی درخت را بریدو با آنها خانه ای برای خودش ساخت ...  دوباره درخت تنها ماند...و پسر بر نگشت زمانی طولانی بسر آمد .پس از سالیان دراز...در حالی برگشت که پیر بود و...غمگین و ... خسته و ...تنها ...درخت از او پرسید :« چرا غمگینی ؟ ای کاش می توانستم  کمکت کنم ... اما دیگر ...نه سیب دارم ...نه شاخه و تنه .حتی سایه هم ندارم برای پناه دادن به تو ... هیچ چیز برای بخشیدن ندارم ... » پسر ( پیر مرد ) درجواب گفت :« خسته ام از این زندگی و تنها هم ...فقط نیازمند بودن با تو ام ...آیا می توانم کنارت بنشینم ؟ »پسر ( پیر مرد ) کنار درخت نشست . . .  آنها با هم بودند   سالیان سال، در لحظه های شادی و اندوه . . . آن پسر آیا بی رحم  و  خود خواه بود ؟؟؟  نه . . .  ما همه شبیه او هستیم و با والدین خود چنین رفتاری داریم ... ؟؟؟

درخت همان والدین ماست تا کوچکیم ...دوست داریم با آنها بازی کنیم. بعد تنهایشان می گذاریم ...و زمانی به سویشان  برمی گردیم که نیازمند هستیم یا گرفتار... به والدین خود عشق بورزید فراموششان نکنید  برایشان زمان اختصاص دهید همراهی شان کنید  شادی آنهاشما را شاد دیدن است گرامی بداریدشان وکنارشان بمانید.

الگوی یاددهی و یادگیری  به روش کارایی تیمی

 معرفی الگوی تدریس روش مذکور گروه های دانش آموزی رابه صورت تیم ، شماره و اسم معرفی می کند . چرا که این روش در بین تیم ها یک نوع سیستم مدیریتی منظم و سازمان یافته در کلاس درس ایجاد می کند که نه تنهاباعث بالا بردن همکاری های متقابل (mutual intraction) در فراگیران می شود ، بلکه از بروز شلوغی و بی نظمی(agressiveness) ، که بیشتر درکلاسها مواجه می شویم ، جلوگیری می کند . تاثیر  دیگر این روش شناسایی و دسترسی سریع معلم به اعضای تیم  می باشد. آموزش تیمی فرایندی است که از طریق آن می توان فعالیت های تیمی را که مستلزم کار جمعی و گروهی است به حداکثر رساند. آنچه که در این روش حائز اهمیت است اینکه : 1. پیشرفت تحصیلی 2. تفکرنقادانه 3. نگرش های مثبت 4. تعامل گروهی 5. مهارت اجتماعی 6. خود باوری 7. احترام متقابل 8. مسئولیت پذیری 9. همبستگی درونی 10. نقد کار تیمی و ... .

عناصری که در تشکیل تیم ها موثرند:

1. ساخت تیم : تشکیل گروه ها برای بار اول ممکن است معلم اجازه دهد تا دانش آموزان خود گروه ها را تشکیل دهند. در تشکیل تیم ها سعی می شود از گروه های نا همجنس ( به لحاظ فیزیکی – علمی – سنی  ) استفاده گردد. از راههای تشکیل تیم ها بصورت ناهمجنس روش های زیر پیشنهاد می شوند. 1. نظر خواهی از خود دانش آموزان  2. از طریق اخذ آزمون های متعدد. 3. انتخاب دلخواه .

تشکیل تیم ها از طریق آزمون یکی از مناسبترین روش ها به حساب می آید بدین صورت که بعد از ارزیابی متعدد میانگین نمرات به دست آمده را رتبه بندی کرده و برای یک گروه چهار نفری یک نفر از  بالاترین نمره ، یکی از پایین ترین نمره و دو نفر از میانه ی نمرات بالا و پایین انتخاب می شوند واین کار تا تشکیل کامل تیم ها ادامه می یابد . به نمونه ی زیر توجه کنید.

تشکیل پنج گروه چهار نفری ناهمجنس

گروه پنجم	گروه چهارم	گروه سوم	گروه دوم	گروه اول
5	4	3	2	1
6	7	8	9	10
15	14	13	12	11
16	17	18	19	20

2. کا ر تیمی : دانش آموزان بصورت گروه انجام وظیفه می نمایند در این روش آنها در مورد حل مسأله باهم بحث و تبادل نظر می نمایند معلم نقش سازنده ی ابزار یادگیری را بر عهده دارد و به روش بارش مغزی و جمع آوری اطلاعات مطالب جدید را به سمع و نظر دانش آموزان می رساند دانش آموزان مطالبی که به آنها محول گردیده است مفهوم سازی نموده و به پردازش اطلاعات می پردازند.مشخصاْ ارزش واقعی یک گروه تقسیم کار بین اعضای تیم می باشد با همکاری و همیاری بیشتر موجب پیشرفت تحصیلی      می شوند.  

3. هنجار های تیم : معلمان می بایستی با بردباری و سعه ی صدر  اقدام به معرفی یادگیری از طریق همیاری به دانش آموزان، نمایند. تنها مرتب کردن صندلی ها کافی نیست بلکه " فرهنگ" سازی کار تیمی در کلاس از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد تا دانش آموزان نسبت به کنترل کلاس ، علاقه مندی به کار تیمی، رعایت نظم و انضباط و مسئولیت پذیری فردی در محیط آموزش را کاملا بپذیرند.از دیگر هنجارهای تیمی در این مرحله آن است که دانش آموزان بیاموزند که چطوربه یکدیگر آموزش دهند. دانش آموزان زرنگ با تدریس به همسالان شان یادگیری شان تقویت می شود و دانش آموزان متوسط و ضعیف از افزایش توجهات فرد به فرد سود برده و موجب پیشرفت تحصیلی شان می گردند.

4. مهارت های تیمی: دانش آموزان می بایستی قبل از آغاز فعالیت های تیمی در زمینه ی  تشکیل فضای کلاس درس، جای گیری در تیم، نحوه ی عکس العمل به سیگنال های معلم برای جلب توجه بهتر، آموزش های لازم را ببینند.

همچنین برای دانش آموزان خیلی مهم است که آموزش های صریح و واضح و نیزفعالیت منظم در مهارت های بین شخصی را که مستلزم این روش می باشد، سپری کنند. از جمله ی این آموزش ها عبارت اند از:

1. کار تیمی

2. حمایت و قبول تفاوت ها

3. گوش دادن متفکرانه و فعال

4. بازخورد مثبت

5. توافق جمعی

6. آموزش دیگران (همسالان)

5. نقش ها و اهداف تیم : آموزش های صریح و آشکار، اهدف، و زمان کاری مناسب برای فعالیت های گروهی در فعالیت های یادگیری تیمی زبان بسبار مناسب و موفقیت آمیز می باشد. مهمتر از همه آن است که هر یک از اعضای تیم دارای نقش مشخص در تیم می باشند، از جمه ی این نقش ها می توان به ثبات، گزارشگر، نظاره گر،مشاهده کننده، تسهیل کننده، و ... .اشاره کرد. نقش ها باید مداوم عوض شوند، تا اینکه اعضای تیم ها فرصتی برای انجام وظیفه با نقش های جدید را بدست آورده،و خودشان را با وظایف گروه سازگار نمایند.   

شماره گذاری تیم ها و چینش صندلی ها

شماره گذاری اعضای تیم زمان ارزیابی دانش آموزان را به حداقل می رساندو به معلم کمک می کند در طرح سؤال توجه همه ی اعضا را به سؤال مورد نظر جلب نماید. و توصیه می گردد در شماره گذاری دانش آموزان، اولین شماره صرفاْ به کاپیتان های تیم تعلق نگیرد . در زمینه ی چینش صندلی ها نمونه ی زیر بیشتر پیشنهاد شده است. در این روش

 دانش آموزان به راحتی با یکدیگر کار کنند و نیز معلم بدون هیچگونه مزاحمتی در بحث گروهها شرکت نماید در این میان بهتر است کاپیتان تیم در وسط اعضا نشسته تا به همه دید مساوی داشته باشد

فارسی اول راهنمایی « درس چهارم ، دانش » براساس کارایی تیمی

 همکاران ارجمند ضمن حضور گرم و صمیمی در کلاس و در صورت امکان  با آوردن یک جلد نهج البلاغه برای ایجاد انگیزه و مقدمه چینی برای درس تازه ، ذهن و حضور دانش آموزان را درگیر و آماده می نمایند.

 گام اول :  آماده سازی گروه ها ومطالب درسی   

با آماده کردن گروه ها و چینش آنها در گروه های چهار یا پنج نفری و تعیین نقش های افراد به ترتیب : کاپیتان ،جانشین ، منشی ، گزارشگر ، ناظم  .وضمن آنکه همه ی ما اهداف کلی یک موضوع درسی را متوجه هستیم، باید قبل از تدریس نیاز های اساسی این درس را خوب مطالعه کرده ، همراه با طرح درس ،دانش آموزان را فقط با رهبری و مدیریت ، طبق مدل،هدایت کنیم تا خود از مطالب جزئی به مطالب کلی دست یابند و لحظه ها و مطالب را خودشان کشف کنند ولذت برند.

  از جز      به کل

 گام دوم : مطالعه ی فردی وگروهی دانش آموزان

معلم به گروه ها فرصت (ده الی پانزده دقیقه ای ) می دهد تا با صامت خوانی ابتدا درس را به صورت فردی مرور کرده، سپس به صورت گروهی  لغت ها و جمله های درس را در فرصت داده شده ،مرور ودرمورد آنها به همدیگر تدریس نموده و بحث کنندوسپس هم زمان با پرسش یک سوال شفاهی از اعضا برحسب شماره، جهت اطمینان از حضور فعالشان در گروه ،آنان رادرگیر درس نموده و برای مرحله ی بعدی آماده می کند.

گام سوم:   ارزشیابی فردی (دست یابی به مفاهیم کلی)

در این قسمت معلم با توجه به بررسی جزئیات در مراحل گذشته و آماده سازی دانش آموزان با دادن فرصت مناسب حداقل ده دقیقه از گروه ها می خواهد ابتدا به صورت فردی به آزمون  پاسخ دهند.

در این مرحله معلم می تواند با گرفتن آزمون هایی کوتاه و چهارگزینه ای و  بلی خیر  سطح آموزش گروه ها را ارزیابی کند واین آزمون ابتدا به صورت فردی انجام می گیرد 

گام چهارم:   ارزشیابی گروهی

بعد از جمع آوری آزمون ها معلم با دادن یک مورد از همان ورقه های آزمون، این بار به صورت گروهی  ارزشیابی می کند و  سپس دانش آموزان باگرفتن کلید و پاسخ نامه از معلم  ابتدا ورقه های فردی و سپس ورقه های  گروه خود را اصلاح می کنند و با توجه به فرمول داده شده، بازخورد و نتیجه ی کار گروه ها به خودشان منعکس می گردد و معلم می تواند  نمره های فردی و گروهی را جداگانه در دفترنمره ثبت نماید .

گام پنجم : نقد کار تیمی

در این مرحله کارتیمی و موفقیت و عدم موفقیت های گروه به نقد کشیده می شود.تا دانش آموزان به تاثیر روند گروهی بیشتر آگاهی کسب کنند.

گام ششم:     محاسبه ی نمرات فردی و تیمی

طبق فرمول زیر می توان  نمره ی کار گروه ها و درصد موفقیت و پیشرفت آن ها را نشان داد که معلم می تواند با یاد دادن این فرمول به شاگردان این کار را در جلسات بعدی به دانش آموزان بسپارد و البته می تواند از راه های ساده ی دیگر هم برای این کار استفاده کرده ،کارآنها را تشویق  وبه چالش کشاند.

                                      نمره گذاری تیمی و موثر بودن آن

×      پایین ترین نمره؟

×      بالاترین نمره؟    

   D : میانگین نمره تیمی:

E=A-D G=F-D H=E/G×100

×      A: نمره تیم:

×      H: موثر بوودن کارایی تیم:

×      E: میزان بر و باخت:

×      G: پیشرفت ممکن

×      F: نمره کار آزمون

گام هفتم:  گزارش کارگروهی برای جلسه ی بعد

گروه های برتر که توانسته اند درصد موفقیت خود را بالاتر ببرند به عنوان  گزارش کار دلایل موفقیت خود را وهمچنین گروه های ضعیف نیز دلایل ضعف و عدم موفقیت  خود را درتابلو اعلانات نصب می کنند ومعلم برای جلسه ی آینده   تکلیف گروهی و فردی دانش آموزان را مشخص می نماید. 

آزمون

1- طبق فرموده ی امام علی (ع) دل ها همچون ظرف هاست.                        بلی               خیر

2- مال با هزینه کردن بیشتر می شود ودانش با پراکنده شدن .                     بلی               خیر

3- طبق فرمایش امام :هیچ کس شرم نکند  از آن که چیزی را نمی داند بیاموزد.        بلی        خیر

4- کمیل  و جابر پسر عبدا... انصاری از اصحاب امام نیستند.                      بلی               خیر

5- اگر د انشمند دانش خود را تباه سازد نادان به آموختن می پردازد.              بلی               خیر

6-اگر توانگر دربخشش خود بخل ورزد ، درویش ، آخرتش را به دنیا دربازد.       بلی               خیر

7- معنی  گنجوران  ثروتمندان و مال اندوزان است.                               بلی               خیر

8-  دانش  به از مال است  چون دانش پاسبان انسان و انسان نگهبان مال است   .    بلی        خیر

9- دانش فرمان بردار است و مال فرمان گذار                     بلی                خیر

10-  دانشمندان  چندان که روزگار پاید پاینده اند.                   بلی                خیر