کارگاه ایده آل آموزش حرفه و فن

آنچه می شنویم ، فراموش می کنیم.

آنچه می بینیم ، به خاطر می سپاریم

آنچه انجام می دهیم ، یاد می گیریم

 آموختن شنا بدون آب ممکن نیست ، آیا آموختن محتوای آموزش حرفه و فن بدون انجام فعالیتهای عملی امکان پذیر است؟

75 درصد یادگیری از طریق «حس دیداری » اتفاق می افتد.

کارگاه ایده آل بازوی اصلی آموزش حرفه و فن است.

فهرست

عنوان                                                                                              

1- مقدمه                                                                                               

2- سخن دل                                                                                            

3- چرا آموزش حرفه و فن ؟                                                            

4- کدام عوامل در تکوین کارگاه ایده آل تاثیرگذارند؟                                 

5- چگونه فعالیتهای کارگاهی را برنامه ریزی و سازماندهی کنیم؟     

6- مشکلات موجود در کارگاه مدارس راهنمائی                          

7- چگونه کارگاه حرفه و فن را فعال کنیم ؟                                          

8- کارگاه و شرایط محیط کار                                              

9- میز کار                                                                                              

10- میزکار مطلوب و استاندارد                                                         

11- چینش میزکار و محل نصب گیره روی میز   کار                               

12- مدل چینش میزکار بر حسب فضای کارگاه                                      

13- طرز نشستن دانش آموزان در کنار میز کارگاهی(تعامل گروهی)

14- تجهیز کارگاه با مشارکت دانش آموزان                                          

15- منابع                                                                                               

مقدمه

هر انسانی به طور طبیعی نیازهایی دارد که باید برآورده شود . خداوند تبارک و تعالی در هنگام خلقت ، اسباب و وسایل مورد نیاز مانند عقل ، هوش ، دست ، چشم و ... را برای تامین آن نیازها در اختیار انسان گذاشته و از طرف دیگر منابعی را هم به طور طبیعی در دسترس او قرار داده است . لذا این انسان است که بتواند استفاده ی بهینه و تفکر عالی از آن ها داشته باشد .

سخن دل

از آن لحظه که واقف کردیم محتوای حرفه و فن تغییر یافته و نیز بیشتر محتوای آن (60درصد) بر مبنای حیطه مهارتی (روان – حرکتی) و عملی تدوین شده است ، بسیار مسرور گشتم ، زیرا پیوسته آرزوی دلم بود که روزی باشد ما دبیران حرفه و فن و دانش آموزان از محفوظات درس دور باشیم و به جانب تفکر و نوآوری ، خلاقیت و مهارت عملی روی بیاوریم ، بالاخره انتظار بسر رسید ، اما ، اما ، اما ... با توجه حاصل تجربیات در طول دوران مدرسی ، دبیری ، سرگروه استانی ، ناحیه ی ، مطالعات ، بازدیدها ، بحث و تبادل نظر با ابوالجمعی دبیران آموزش حرفه و فن به نظر می رسد اهداف آموزش محتوای کتب جدید التالیف آموزش حرفه و فن در مقاطع راهنمایی محقق نخواهد شد مگر این که موارد زیر مورد توجه خاص بیش از پیش قرار گیرد :

1- ما معلمان موانعی که موجب رشد و بروز بهانه ها از جمله : ((کارگاه نداریم ، فضای کارگاه با آزمایشگاه یکسان است ، کارگاه متصدی ندارد ، آموزش ضمن خدمت کافی نیست ، کارگاه تجهیز نیست ، مدیر و معاون در حد انتظار همکاری نمی کند ، دانش آموزان به انجام کار عملی علاقه ندارند ، اولیاء به اهمیت آموزش حرفه و فن کم توجه است و ...)) کنارگذاشته و دنبال ارائه راهکارهای ممکن باشیم .

2- جایگاه آموزش حرفه و فن مانند دروس زبان ، علوم ، عربی و ... در مقاطع راهنمایی تبیین گردد و کاملا" شناخته شود .

3-انگیزش و زمینه ی علاقمندی دانش آموزان نسبت به یادگیری محتوای آن ، فراهم گردد .

4- دیدگاه و نگرش اولیاء نسبت به محتوای آموزش حرفه و فن تجدید نظر گردد .

چرا آموزش حرفه و فن ؟!

باید کمر همت ببندیم که آموزش حرفه و فن درس زندگی و آموزش مهارت عملی و یدی است نه ذهنی و محفوظات . تجربه ثابت کرده است بی علاقه و ضعیف ترین دانش آموزان در انجام فعالیت کار عملی موفق می شود و دوست دارد خود را درگیر مهارتهای عملی کند . باید بپذیریم که حرفه و فن دروازه ی ورود به دنیای کار عملی است و موجب رفع خستگی روح و ذهن دانش آموزان از محفوظات است .

درس حرفه و فن است که به دانش آموزان یاد می دهد که چگونه نیازهای اولیه ی خود را رفع نمایند و از ابزارهای بسیار ساده برای ساخت وسیله ی مورد نیاز ، بهره مند شوند و تولید خلاقیت و تقویت استعداد فراگیران می گردد و روحیه ی دوستی ، تعامل در گروه ، همکاری و احترام به یکدیگر ، اعتماد به نفس ، مسئولیت پذیری ، وظیفه شناسی ، دقت و ... خود به خود در وجود دانش آموز نمایان می سازد .

درس حرفه و فن است که به جنبه ی کاربردی علوم مختلف می پردازد و در اکثر کشورها آموزش حرفه و فن ((محور توسعه)) تلقی شده است . بنابراین ، این درس بدون حمایت و توجه خاص عوامل اجرایی بویژه مدیران مدارس ، اولیاء ، مسئولین ذیربط به اهداف غایی و مدنظر مولفین نخواهد رسید .

سئوال : آیا تاکنون کارهای عملی (دست ساخته) دانش آموزان را چون کتابهای درسی ، ورقه های امتحانی و ... در گوشه و کنار مدرسه یا سطل زباله مشاهده کرده اید؟ (قضاوت دقیق بر عهده ی شما عزیزان می باشد) اما قطعا" خواهید گفت خیر ، یا بندرت ، زیرا دانش آموزان به دست ساخته های خود عشق می ورزند و آن را برای خودش محترم و دست رنج خود می داند . پس مدیر محترم ، من معلم ، متصدی کارگاه ، مسئول محترم و زبده و عاشق به آینده نگری میهن خود ، به این همه علاقه و عشق دانش آموزان چه فکر        می کنیم یا فکر خواهیم کرد ؟! و برای توسعه آن و بهره برداری صحیح ، در جهت پرورش همه جانبه ی شخصیت دانش آموزان چه برنامه ریزی می کنیم و یا برنامه ریزی کرده ایم؟!

اکنون چند سال است از تالیف کتب جدید التالیف آموزش حرفه و فن سپری شده است ولی گام اساسی از منظر رویکرد محتوای آن ، برداشته نشده است و تعاملات مثبت که باید در رفع مشکلات ، موانع و توسعه ی رویکرد مشارکتی و فعال به طور جدی و عملی باید انجام گیرد ، صورت نگرفته است!!!

کدام عوامل در تکوین کارگاه ایده آل و مطلوب تاثیر گذارند؟

مهمترین مقوله در تدوین محتوای آموزش حرفه و فن 60% فعالیتهای عملی و رویکرد مشارکتی و فعال وآشنایی با مشاغل مختلف موجود در محیط زندگی می باشد ، این امر تحقق نمی یابد مگر این که عوامل اجرایی در این امر در محقق آن اهتمام ورزند :

1-      مدیر مدرسه

2-      معلم حرفه و فن

3-      مسئول ستاد تجهیزات

4-      متصدی کارگاه

5-      فضای کارگاه (قابل قبول)

6-      تجهیزات کارگاه با وسایل و ابزار آلات مورد نیاز

7-      تقویت و تغییر نگرش و تفکر سیستمی اولیاء نسبت به محتوای آموزش حرفه و فن

1-      مدیر

وظیفه اصلی یک مدیر در هر مدرسه ، برنامه ریزی برای انجام امور و پشتیبانی اجرای برنامه های درسی توسط معلم در طول یک سال تحصیلی است . در برخورد با یک برنامه تغییر یافته (کتاب جدید) که شیوه اجرای نوینی را طلب    می کند ، مدیر مدرسه لازم است اسباب و لوازم اجرای درس جدید را تدارک ببیند و معلم را در اجرای درست برنامه درسی یاری رساند و با اجرای دقیق ، از نقش نظارتی خود در چگونگی تحقق اهداف درس مطمئن شود . از جمله در این درس ، اطمینان حاصل کند که کارهای عملی توسط خود دانش آموز و زیر نظر معلم در مدرسه انجام می شود .

۲- معلم

معلم درس آموزش حرفه و فن باید بتواند نیازهای اولیه برای اجرای درست درس را پیش از رسیدن زمان اجرا به مدیر مدرسه اعلام کند و دریافتن راه های ممکن برای دستیابی به لوازم اجرای درست درس نیز به او کمکهای مشورتی ارائه دهد . در صورت نیاز ، برخی از راههای ممکن را با صلاح دید و مشورت مدیر خود بر عهده بگیرید و انجام دهد . بنابراین نیاز سنجی برای کار  عملی از سوی معلم ضروری است .

3-مسئول ستاد تجهیزات

چنین فردی باید به اهداف و لوازم اجرایی یک درس آگاه باشد ، نیازهای جدید درس را برای اجرا ، قبل از شروع سال تحصیلی شناسایی و تدارک دهد و به مدرسه ارسال کند . برای انجام دقیق این کار لازم است قبل از شروع سال تحصیلی ، از مدارس راهنمایی بازدیدی به عمل آورد و از ابزار موجود مدرسه فهرستی تهیه و نیاز سنجی کند ، سپس ، آنگونه که شایسته است ، به نیازها پاسخ گوید .

در این زمینه ، ایجاد هماهنگی با مدیر و معلم درس در تنظیم زمان تامین و تحویل امکانات به مدرسه از اهمیت خاصی برخوردار است . اولویت بندی در برآوردن نیازها با توجه به فصلهای کتاب توسط معلم درس می تواند بنحو مطلوبی انجام پذیرد و اولویت ها با توجه به توزیع دروس در طول سال تحصیلی و تعیین تدریجی زمان تدریس درس و تحویل امکانات به همان نسبت انجام پذیرد تا از ایجاد فشارهای مالی و کاری زیاد جلوگیری به عمل آید .

5-فضای کارگاه

فضای کارگاه باید متناسب تعداد دانش آموزان بر مبنای فعالیتهای کارگاهی عمومی همراه با حرکت و فعالیتهای بدنی و صرف انرژی می باشد ، دانش آموزانی که مشغول فعالیت های کارگاهی هستند ، نیاز به فضای کافی جهت انجام کار عملی دارند . و حداقل فضای موجود برای هر دانش آموز 5/1 متر مربع می باشد.

6- تجهیز کارگاه با وسایل و ابزارهای مورد نیاز

برای تسهیل در تهیه ی ابزار و وسایل مورد نیاز کارگاهی ، می توان آنها را بر اساس اولویت و درجه ی اهمیت فعالیت کارگاهی به سه گروه تقسیم کرد و مدارس می توانند با توجه به بودجه ، شرایط و امکانات خود ، در مورد اولویتها تصمیمات لازم را اتخاذ بگیرند .

اولویت اول : ابزارهایی مدنظر است که بدون خرید و تهیه ی آنها ، ابزارهای دیگر کارگاه بدون استفاده می مانند ، مانند میز کارگاه ، گیره رومیزی ، زیرا بدون گیره و میز کارگاهی استفاده از ابزارهای در مانند ساییدن چوب ، سوهانکاری ، اره کاری ممکن نخواهد بود البته لازم بذکر است کارگاه فاقد میز کار و گیره ی رومیزی ، ((کارگاه)) تلقی نمی شود .

الویت دوم : ابزارهایی در اولویت دوم خرید قرار می گیرند که استفاده از آنها ، زمینه و مهارت  لازم جهت استفاده از ابزارهای دیگر را فراهم می سازد ، مانند اره آهن بر ، اره ی چوب بر ، سوهان ، چوبسای و ... بدون استفاده از این ابزارها ، آماده کردن قطعه ی کار برای به کارگیری ابزارهای دیگر ، مشکل یا امکان پذیر نخواهد بود .

اولویت سوم : ابزارهای و وسایل هایی در اولویت سوم در لیست خرید قرار    می گیرند که نبود آنها در کارگاه ، در کسب مهارت های بنیادی و یا استفاده از ابزارهای دیگر مشکل و اختلالی به وجود نیاورد . در صورت کمبود و بودجه ، می توان به تعداد کم و یا در مراحل بعدی آنها را تهیه و خریداری کرد مانند خط کش فلزی و ...

7- تقویت و تغییر نگرش و تفکر سیستمی اولیا نسبت به محتوای آموزش حرفه و فن

در وهله اول ، فراهم نمودن امکانات کارگاهی این درس ، در گرو همت و تلاش مسئول آموزش و پرورش و اولیاء و دانش آموزان است برای تحقق این امر ، مناسب است اولیاء محترم از محتوای درس حرفه و فن جدید التالیف اطلاعات کافی و لازم داشته باشند و متوجه بشوند که 60 درصد محتوای آن ، بر مبنای کارگاهی و مهارت های علمی تدوین شده است که دانش آموزان با انجام فعالیتهای علمی قادر خواهند بود ، به طور واقع بینانه به اهداف زیر برسند .

1- ایجاد هماهنگی میان مغز با دست و چشم و سایر اعضای بدن از طریق انجام کارهای عملی

2- دست ورزی و کار با مواد مختلف و قابل دست رس در محیط زندگی

3-  تقویت روحیه ی انجام کار گروهی در دانش آموزان

4-ایجاد زمینه برای شکوفایی استعدادهای علمی ، عملی و پرورش خلاقیت در دانش آموزان

5-  آشنایی با فرآیند طراحی و ساخت و تولید

6- ایجاد تفکر سیستمی و درک فنی

7- آشنایی دانش آموزان با مشاغل مختلف موجود در محیط زندگی .

این امر باعث کسب اطلاعات شغلی مورد نیاز و تسهیل در تصمیم گیری آن ها در آینده می شود . بنابراین تعلیم آموزش حرفه و فن امروزی مانند حرفه و فن قدیم که برای ساخت یک کار دستی و ... تدوین شده بود ، نیست . بلکه آموزش حرفه و فن جدید التالیف بر مبنای اطلاعات علوم روز و مهارتهای زندگی در خور استعداد و توانمندی دانش آموزان تدوین شده است که با زندگی آنها ارتباط مستقیم دارد .

چگونه فعالیتهای کارگاهی را برنامه ریزی و سازماندهی کنیم؟

1-    تشکیل گروه های کاری دانش آموزی : در انجام فعالیتهای کارگاهی ، کارها به صورت گروهی پیش بینی شده است . در تشکیل گروههای کاری ، توجه به نکته های زیر ضروری است :

الف : اعضای گروه به طور داوطلبانه و با انتخاب و اختیار خود اعضاء تشکیل شود . در مواردی که دبیر حرفه و فن تشخیص دهد گروه ها ناهمگن هستند ، می تواند با اعمال تغییراتی آنها را همگن سازد .

ب: اعضای گروه بیش از 6 نفر نباشد . تشکیل گروه هایی بیش از 6 عضو علاوه بر شلوغی و اختلال در فرایند کار گروه ، موجب کاهش فعالیت و مهارت آموزی اعضای گروه می گردد .

پ : در بین اعضای گروه ، تقسیم مسئولیت شود .

2-    برنامه ریزی و سازماندهی : لازم است فعالیتهای کارگاهی به شکلی برنامه ریزی و سازماندهی شود که اعضای گروه های کاری از ابتدای ورود به کارگاه تا پایان ساعت کاری ، فعالیتهای خود را بر اساس برنامه های پیش بینی شده انجام دهند . در غیر این صورت ، کارگاه تبدیل به محیطی شلوغ و ناامن برای دانش آموزان خواهد شد . در یک برنامه ریزی علمی ، پیش بینی می شود که دبیر و دانش آموزان با آمادگی کافی در کارگاه حضور یابند و ابزار ، محیط و امکانات لازم به طور مناسب فراهم شده باشد .

3-    کنترل و هدایت : در طول فعالیتهای کارگاهی باید کارهای گروهی توسط دبیر حرفه و فن با دقت کنترل و رهبری شود . در غیر این صورت ، علاوه بر کندی در پیشرفت کارهای خطرات احتمالی نیز در کمین دانش آموزان خواهد بود . کنترل و رهبری دبیر کارگاه نباید مانع از فعالیتهای فردی و گروهی دانش آموزان شود، بلکه باید اجازه دهند تا دانش آموزان خود به آزمایش و خطا بپردازند ، کشف کنند ، خلق کنند ، طراحی کنند ، فعالیت های فناورانه انجام دهند و مهارتهای حسی و حرکتی خود را رشد دهند .

4- مهارت آموزی در استفاده از ابزار : مهارت در استفاده مناسب از ابزارهای کارگاهی ، یکی از اهداف اصلی فعالیتهای کارگاهی است ، به طوری که پس از پایان هر واحد ، دانش آموزان موفق به کسب مهارتهای لازم در استفاده از ابزارهای آن واحد درسی شوند . استفاده مناسب از ابزار ، علاوه بر ایجاد مهارتهای بنیادی . کاربر مناسب ابزار در زندگی ، موجب رشد مهارتهای حسی ، حرکتی دانش آموزان به طور منظم و طبیعی خواهد شد .

5- رعایت نکات ایمنی : برای ایمن کردن کارگاه جهت فعالیت دانش آموزان ، لازم است به موارد زیر توجه شود :

الف : فضای کافی برای فعالیتهای کارگاهی در نظر گرفته شود ، به طوری که امکان برخورداری و تصادم با ابزار در هنگام کار به حداقل برسد .

ب : نحوه حمل و یا استفاده از ابزارهای نوک تیز و برنده آموزش داده شود ، تا از این طریق خطری متوجه دانش آموزان نباشد .

پ : فضای مورد استفاده برای گروه های کاری در کارگاه معلوم شود ، به طوری که اعضای گروه در همان فضا فعالیت کنند و از ترددهای بی مورد پیشگیری شود .

ت : ابزارهای کارگاهی به نسبت مساوی و به تعداد لازم بین گروهها تقسیم شود ، به طوری که هر یک از ابزارها به تعداد کافی در اختیار گروه های قرار گیرد تا از تردد برای استفاده از ابزارهای گروه های دیگر جلوگیری شود . و به این ترتیب ، کارها طبق برنامه زمانبندی شده پیش رود .

ث : آزمایش مدارهای برق کامل شده توسط دانش آموزان با هماهنگی و نظارت دبیر مربوطه انجام شود . برای پیشگیری از خطرات احتمالی ، در مسیر مدار از فیوزهای خودکار استفاده شود .

در پایان ، لازم است بر این نکته اساسی تاکید شود که نیروی انسانی کار آمد و علاقمند ، در تحقق فعالیتهای کارگاهی نقشی اساسی دارد . عشق ، علاقه و اعتقاد به ضرورت فعالیتهای کارگاهی موجب فعال شدن کارگاه ها خواهد شد ، در غیر این صورت ، همه وسایل کارگاهی در انبار کارگاه بدون استفاده خواهد ماند . دستان توانمند و فکر خلاق دبیران حرفه و فن است که ابزارها را که به کار می گیرند و دانش آموزانی توانمند و خلاق پرورش می دهند .

مشکلات موجود در کارگاه های مدارس راهنمایی

1-   فضایی برای کارگاه وجود ندارد : در چنین مدارسی ، قدم اول ، تدارک فضایی برای کارگاه است ، در صورتی که چنین فضایی در ساختمان مدرسه پیش بینی نشده باشد ، می توان برای ایجاد آن اقدام و یا حتی از کانتینرهای پیش ساخته استفاده کرد . در صورت ضرورت نیز می توان به طور مشترک از آزمایشگاه (با برنامه ریزی قبلی) سود جست .

2-   میز و گیره به اندازه کافی وجود ندارد : در چنین مدارسی ، قدم اول ، تهیه میز و گیره مناسب به نسبت حداقل هر دو دانش آموز یک گیره می باشد ، تا گروههای کاری تشکیل شده ، محلی برای استقرار و فعالیت داشته باشند . در ساخت میز و تهیه گیره می توان از بودجه انجمن اولیاء و مربیان مدرسه ، اولیایی که توانایی ساخت میز و تهیه گیره را دارند و یا از بودجه سرانه مدرسه استفاده کرد .

3-   ابزار کار به اندازه کافی وجود ندارد : در چنین مدارسی ، اولیای دانش آموزان ، مدیران مدارس ، دبیران حرفه و فن و حتی خود دانش آموزان نقشی اساسی در تجهیز کارگاه دارند . با برنامه ریزی و اولویت بندی صحیح برای خرید لوازم ، می توان به مرور کارگاه ها را تجهیز کرد (به توصیه های ابتدایی مقاله در این مورد توجه شود) .

چگونه کارگاه حرفه و فن را فعال کنیم؟

فضا و امکانات مورد نیاز

در برنامه ریزی برای تدارک و تجهیز یک کارگاه مناسب ، لازم است موارد زیر مورد توجه جدی برنامه ریزان ، کارشناسان ، مدیران و دبیران حرفه و فن قرار گیر :

1-   فضا : فعالیتها کارگاهی عموما" همراه با حرکت و فعالیت های بدنی و صرف انرژی می باشد . دانش آموزانی که مشغول فعالیتهای کارگاهی هستند ، نیاز به فضای کافی جهت فعالیت دارند . این فضا برای هر دانش آموز حداقل 5/1 الی 2 متر مربع پیش بینی می شود . کمبود فضای کارگاهی موجب مشکلاتی از قبیل برخورد ابزار به دانش آموزان ، نبودن فضای تحرک لازم و کمبود اکسیژن ی باشد . لازم است سازمان نوسازی و تجهیز مدارس و مدیران مدارس فضای کافی و مناسبی را برای کارگاه پیش بینی کنند دبیران حرفه و فن قرار دهند و بر استفاده بهینه از نظرات داشته باشند . در تصاویر 1 تا 4 ، روشهای مختلف استفاده از فضای کارگاه نشان داده شده است .

2-   تاسیسات برق : برای به کاراندازی بسیاری از وسایل کارگاهی ، به انرژی و تاسیسات برق متناسب با فعالیتهای کارگاهی نیاز است . در طراحی تاسیسات برق سیمکشی بایستی به صورت روکار و پریزها در ارتفاع و فاصله مناسب قرار گیرند . قطر سیمها باید با میزان عبور جریان برق مناسب در نظر گرفته شود و از حفاظت لازم برخوردار باشد . برای تاسیسات برق کارگاه کنتور و فیوز مستقلی اختصاص داده شود تا در انجام فعالیتهایی مانند جوشکاری و یا آزمایش مدارهای تکمیل شده به وسیله دانش آموزان ، تاسیسات برق مدرسه دچار اختلال نشود .

3-   ساختمان کارگاه : لازم است ساختمان کارگاه متناسب با ویژگیهای فعالیتهای کارگاهی بنا شود . دیوارهای کارگاه حداقل تا 5/1 متر ارتفاع ، سنگ یا سیمان شود تا به هنگام کار و برخورد وسایل و ابزار صدمه نبیند . کف کارگاه موزائیک یا بتون باشد ، به طوری که پس از فعالیتهای کارگاهی ، قابل نظافت و در مواقع لازم قابل شستشو باشد . سقف کارگاه بلندتر از اتاق معمولی در نظر گرفته شود و پنجره های متعدد و مناسب برای ورود نور و اکسیژن پیش بینی شود .

4-   نور : برای انجام فعالیتهای کارگاهی ، به نور مناسب نیاز است . بسیاری از فعالیتهای کارگاهی مانند اندازه گذاری ، اندازه گیری ، لحیم کاری ، خطکشی ، سوراخکاری و ... به دقت و در نتیجه روشنایی کافی نیاز دارد . بهتر است کارگاه در نقطه ای از مدرسه در نظر گرفته شود که بتوان از نور طبیعی استفاده کرد ، در غیر این صورت ، وسایل روشنایی به تعداد مورد نیاز تامین شود . استفاده از لامپ مهتابی برای روشنایی کارگاه ارجحیت دارد .

5-   تهویه : بسیاری از فعالیتهای کارگاهی مانند سوهانکاری ، اره کاری و ... به فعالیت بدنی شدید احتیاج دارد . در فضایی که این نوع فعالیت ها انجام می گیرد ، نیاز به جریان هوا و اکسیژن بیشتر است . گرما و کمبود اکسیژن موجب خستگی زودرس دانش آموزان در فعالیت کارگاهی خواهد شد .

لازم است محل کارگاه در نقطه ای از مدرسه پیش بینی شود که پنجره های متعددی رو به هوای آزاد داشته باشد ، به طوری که هوا براحتی در آن جریان یابد و مشکل تنفسی و خستگی زودرس ، مانع فعالیتهای کارگاهی نشود .

6- ابزار و وسایل : نحوه تهیه ی ابزار وسایل کارگاهی در صفحات قبل توضیح داده شده است .

7- مواد مصرفی : برای انجام فعالیتهای کارگاهی به مواد خام به میزان پیش بینی شده در فعالیت ها و برنامه نیاز می باشد . بدون وجود مواد خام مانند چوب ، فلز، سیم برق و ... ، انجام فعالیتهای کارگاهی امکانپذیر نخواهد بود .

در تهیه مواد خام کارگاهی می توان به دو شیوه متفاوت عمل کرد :

الف : مواد خام به مقدار مورد نیاز کلیه دانش آموزان به وسیله مسئولان مدرسه خریداری شود و مبلغ پرداختی به نسبت مساوی از دانش آموزان دریافت شود ، یا این که از بودجه مدرسه هزینه شود .

ب : مواد خام مورد نیاز هر فعالیت کارگاهی توسط دانش آموزان خریداری و به کارگاه آورده شود .

از میان دو شیوه فوق ، شیوه اول به دلایل زیر توصیه می شود :

1- از اتلاف وقت دانش آموزان و اولیای آنها برای جستجو و خرید لوازم مصرفی جلوگیری می شود

2- به دلیل خرید کلی از مراکز فروش ، در هزینه اجرای فعالیتهای عملی صرفه جویی می شود .

3- اجناس مصرفی با نظارت دبیر حرفه و فن و متناسب با اهداف برنامه تهیه می شود .

4-مواد خامی را که در محل زندگی دانش آموز یافت نمی شود ، می توان به طور عمده از مراکز فروش تهیه کرد .

کارگاه و شرایط محیط کار

به چه محلی ((کارگاه)) می گویند؟

محلی که در آن افرادی با استفاده از ابزار و ماشین آلات کارکرده و قطعه ای را تولید و یا تعمیر می کنند ، محل کار یا کارگاه نامند .

محل کار چگونه باید باشد؟

محل کار باید طوری باشد که شخص در آن احساس ایمنی کامل نموده و بتواند براحتی و با حداکثر راندمان بکار خود ادامه دهد . برای رسیدن به این هدف ، بایستی شخص کار کننده علاوه بر مقررات ایمنی ، رعایت نظم و ترتیب را نیز بنماید .

نظم و ترتیب در محیط کار چگونه باید باشد؟

نظم و ترتیب در محیط کار – ابزارها ، مواد کمکی و قطعاتی که روی آنها انجام می شود بایستی بنحوی در محل کار قرار داده شوند که براحتی و با یک نگاه بتوان محل آنها را تشخیص داد . برای صرفه جویی در وقت و خستگی کمتر می توان ابزارها و مواد کمکی را با سلیقه و ترتیب خاصی در محلهای مناسبی قرار داد . مخصوصا" باید توجه داشت که ابزارها پس از استفاده با نظم و ترتیب در جای خودشان قرار گیرند .

میز کار :

برای این که بتوان در کارگاه به طور ایستاده با تسلط کامل و خستگی کم تر روی قطعات نسبتا" کوچک کارهایی مانند سوهان کاری ، اره کاری ، خط کشی ، سیم کشی ، معرق کاری و ... را انجام داد از میز کار استفاده می شود . میز کار بایستی محکم و سنگین بوده تا ضمن کار ، لرزش نداشته باشد .

میز کار مطلوب (قابل قبول) :

1-   صفحه ی روی میز کار را از چوب سخت (چوب راش) با ضخامت 4 الی 5 سانتیمتر انتخاب شده باشد و بدنه آن را از چوب یا فلز ساخته شده باشد .

2-   ارتفاع میز کار از کف کارگاه حدودا" 80 سانتیمتر در نظر گرفته شود و برای جلوگیری از لرزش آن در حین انجام کار عملی پایه های آن با پیچ به کف کارگاه محکم شده باشد .

3-   برای این که بتوان براحتی و با توان بیش تر و خستگی کمتر روی گیره ی میزکار، کار نمود ، بایستی ارتفاع سطح گیره متناسب با قد شخصی باشد که از آن استفاده می کند .برای اینکه بتوان براحتی و با توان بیشتر روی گیره کار کرد (بایستی ارتفاع سطح گیره متناسب با قد شخصی باشد که از آن استفاده می کند) .مناسب ترین ارتفاع سطح گیره ارتفاعی است که وقتی در کنار آن می ایستیم سطح گیره باندازه 5 تا 8 سانتیمتر پایینتر از آرنج قرار داشته باشد .چون ارتفاع میز کار تقریبا" ثابت می باشد می توان با قرار دادن زیر پایی مناسبی برای افراد قد کوتاه و یا قرار دادن قطعاتی در زیر گیره ، برای اشخاصی که قد بلندی دارند ، ارتفاع مورد نظر را تنظیم نمود .

4-  همانطور که گفته شد ارتفاع میز کار ثابت می باشد پس می توان با قرار دادن زیر پایی مناسب (ساخت از چوب) برای افراد کوتاه قد ارتفاع مورد نظر را تنظیم کرد تا موجب خستگی و دلسردی آنان نگردد .خلاصه آن که ، یک برنامه ی درسی تنها زمانی به اهداف خود خواهد رسید که تمامی عوامل اجرایی فعالیت های خود را بر اساس گامهای منطقی برنامه ریزی کند و در جهت پشتیبانی و حمایت از اجرای درست درس گام بردارند . در غیر اینصورت ، برنامه ریزی های درس محدود به کتاب می  شوند و روی کاغذ خواهند ماند (مانند عریضه نویسی که فقط دیکته می شود) .

     اندازه میز کارگاهی مطلوب :

   ضخامت تخته ی میز کار 4 – 5 سانتیمتر :

یا ارتفاع mm 800    mm 800*mm2000 (2        یا ارتفاع mm8500      mm800*mm1800 (1

ارتفاع mm7500      mm800*mm2000 (3

توجه :

1)به علت این که بیش تر فعالیتهای عملی آموزش حرفه و فن در سالیان متمادی در روی صفحه ی میز کارگاهی انجام می گیرد دو از طرف دیگر جهت جلوگیری از ارتجاعی صفحه ی آن هنگام کار نباید صفحه ی مذکور از جنس نئوپان یا فیبر     ام – دی – اف با ضخامت کمتر مورد استفاده قرار گیرد . بهتر است از چوب راش به ضخامت 4 – 5 سانتیمتر در نظر گرفته شود .

2) جهت استفاده ی بهینه از میز کارگاه ، نصب 6 دستگاه گیره رومیزی ، امکان پذیر است .

چینش میز کار و محل نصب گیره روی میزی :

اصول حاکم برای چینش میز کار باید متناسب و بر اساس مساحت کارگاه (چگونگی متراژ طول و عرض) ، اشراف کامل معلم بر کلیه ی دانش آموزان ، در حین تدریس و انجام کار عملی ، نور تعامل کار گروهی ، محل استقرار پریزها ، حفظ و رعایت نکات ایمنی ، تعداد دانش آموزان فواصل میز کار از یکدیگر ، کمد یا تابلوی ابزار و محل ورود و خروج دانش آموزان در کارگاه آموزش حرفه و فن مد نظر است که رعایت آن علاوه بر اینکه آرایش و زیبایی خاصی به فضای کارگاه می بخشد موجب ایجاد انگیزه و اشتیاق علایق دانش آموزان در انجام فعالیتهای علمی خواهد شد و از چنین هرج و مرج میز کارگاهی هم جلوگیری بعمل می آید .

فراموش نکنیم که 75% یادگیری از طریق (حس دیداری ) اتفاق می افتد بنابراین وجود کارگاه و میزکارگاهی استاندارد و محل نصب گیره های رومیزی برای آموزش محتوای حرفه و فن یک امر ضروری است و تشکیل تعامل گروهی و تدریس مشارکتی و فعال در کارگاه انتظارات اصلی آموزش حرفه و فن را محقق می سازد.

تجهیز کارگاه با مشارکت دانش آموزان :

  مدیر یا دبیر آموزش حرفه و فن با توجه به موقعیت و توانایی مالی دانش آموزان او با راهکارهای خلاق خود ، یا تشویق آنها با در نظر گرفتن امتیازات از قبیل : هدیه ، ارائه تقدیر نامه ، درج نام آنها در تابلوی اعلانات و ... و بیان ارزش معنوی اخروی ، جهت مشارکت و همیاری همگانی دانش آموزان ، کارگاه را در مدت یک سال یا به مرور زمان ، تجهیز نماید .

  مدرسه راهنمایی 6 کلاسه (25-30 نفر) در نظر بگیریم ، پس از توجیه و توضیح ارزش فعالیتهای عملی که محور اصلی پیش رفت هر صنعت و کشور است ، به گروههای 5 تا 6 نفری تقسیم بندی کنیم سپس به اختیار از گروهها درخواست کنیم یک نوع وسیله یا ابزارهای مورد نیاز کارگاه را با توافق اعضای گروه و داوطلبانه به عنوان ((هدیه کارگاهی)) که از آثار صالحات و باقیات است به نام گروهشان به کارگاه مدرسه ، اهداء نمایند

نحوه ی تقسیم بندی کلاسها :

کلاس 1) از دانش آموزان درخواست کنیم با مشارکت و همیاری گروه ها ، وسایل مورد نیاز مرتبط با فعالیتهای عملی مدار سیم کشی : یک پل ، دو پل ، تبدیل (پریز + جعبه تقسیم + کلید یک + کلید دو پل + تبدیل و فیوز) خریداری و به کارگاه هدیه نمایند.

کلاس 2) از اعضای گروههای کلاس  بخواهیم با مشارکت و همیاری یک دیگر ، ابزارهای مورد استفاده در مدارات سیم کشی (انبر دست + سیم لخت کن + سیم چین + فاز متر + دم باریک) تهیه و به کارگاه اهداء کنند .

کلاس 3) از اعضای گروه های کلاس درخواست گردد و با مشارکت و همیاری یک دیگر ، ابزارهای مورد استفاده در واحد چوب (اره چوبی + گونیا + خط کش فلزی کمان اره مویی + انواع چوب سای) تهیه و به کارگاهشان اهداء نمایند .

کلاس 4) از اعضای گروه ها ، درخواست کنیم با مشارکت و همیاری اعضاء ابزارهای مورد استفاده در واحد فلز (هویه قلمی و چکشی ، روغن هویه + کمان اره آهن بر و ...) به کارگاهشان هدیه کنند .

کلاس 5) از اعضای گروهها بخواهیم با مشارکت و همیاری آنها و وسایل مورد نیاز الکترونیک (خازن + مقاومتها + دیودها + ترانزیستورها + آوومتر دیجیتالی و عقربه ای و ...) خریداری و به کارگاه اهدا نمایند .

کلاس 6) از هر کدام اعضای گروه در خواست کنیم با مشارکت و همیاری گروهشان یک دستگاه ((گیره رومیزی)) خریداری و به کارگاه هدیه نمایند .

به همین روش کلاس های دیگر را به طرق بالا می توان جهت تجهیز کارگاه و با رویکردی مشارکتی و همیاری دانش آموزان اقدام نمود .

  تذکر : دانش آموزان علاوه بر مشارکت در تجهیز کارگاه حسن مسئولیت پذیری همیاری و اجتماعی بودن را عملا" می آموزند .