فایده حشرات در زندگی انسان‌ها

حشرات از گذشته‌‌های بسیار دور یا به عبارتی از پیدایش انسان تاکنون به شکل‌های مختلف با زندگی انسان ارتباط داشته‌اند و بر اساس این ارتباط حشرات را به دو گروه حشرات مفید و حشرات مضر تقسیم می‌‌کنند.نخستین گروه از حشرات مفید، حشرات گرده‌افشان

هستند. گرده افشانی به معنای انتقال گرده از پرچم به مادگی گل دیگر است. بعضی از گیاهان مقادیر زیادی گرده تولید می‌کنند که باد مهمترین عامل انتقال آنها محسوب می‌شود ولی بیشتر گیاهان مقادیر بسیار کمی گرده تولید می‌کنند که این گیاهان برای گرده افشانی خودشان نیاز قطعی به عامل خارجی دارند که مهمترین آنها حشرات هستند. در میان حشرات زنبورهای خانواده‌ «آپویداها» (Apoidea) به ویژه زنبور عسل با نام علمی «آپیس ‌میلی‌فرا» (Apis mellifera) از بیشترین اهمیت برخوردار هستند.دومین گروه از حشرات، حشراتی هستند که تولید فرآورده‌‌های تجاری و غذایی می‌کنند. از جمله‌ این فرآورده‌‌ها عسل و موم است که توسط زنبور عسل و بعضی دیگر از گونه‌‌های زنبورهای خانواده «آپیده» (Apoide) تولید می‌شود. از دیگر این فرآورده‌ها ابریشم است که توسط پروانه کرم ابریشم با نام علمی «بومبیکس موری» (Bombyx mori) از خانواده «بومبوسیده» (Bombycidae) و بعضی دیگر از گونه‌‌های این خانواده تولید می‌شود. یکی دیگر از فرآورده‌ها لاک است که در کشورهای جنوب شرق آسیا توسط نوعی شپشک تولید می‌شود. این شپشک در سطح ساقه بعضی از گیاهان مثل گونه‌های خاصی از انجیر،‌ترشحاتی تولید می‌کند. ضخامت لاک در بعضی از ساقه‌ها به یک سانتی‌ متر می‌‌رسد که کشاورزان برای استخراج لاک، این ساقه‌‌ها را بریده و به تمامی نقاط دنیا صادر می‌کنند و به عنوان وسیله‌ آرایشی یا آزمایشگاهی کاربرد دارد. درباره این موضوع که آیا تغذیه زنبورها از گل‌ها باعث خسارت به آنها می‌شود؟ باید گفت که پژوهش‌ها نشان داده است که زنبور عسل به ازای هر یک ریال عسلی که تولید می‌کند، چهار برابر آن در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی از طریق گرده افشانی نقش دارد و بنابراین این نظریه به هیچ وجه درست نیست. گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات حشره ‌خوار هستند و به دو گروه شکارگرها و پارازیتوئیدها تقسیم می‌شوند. حشرات شکارگر، حشراتی هستند که از طریق تغذیه حشرات آفت را مورد استفاده قرار می‌دهند و جمعیت آنها را در طبیعت کنترل می‌کنند مانند کفشدوزک‌های خانواده «ککسی نلیده» (Coccinellidea) که حشرات کامل که لاروهای آنها از شته تغذیه می‌کنند یا بال توری‌های خانواده‌ «کرایزوپیده» (Chrysopidae) که آنها هم شکارگر شته هستند.گروه دیگر از حشرات مفید پارازیتوئیدها هستند که تخم خود را روی بدن میزبان یا در داخل بدن میزبان قرار می‌دهند و پس از این که لاروشان از داخل تخم خارج شد محتویات بدن میزبان‌ خود را مورد تغذیه قرار می‌دهند و پس از کامل شدن، از بدن میزبان خارج می‌‌شوند و میزبان هم از بین خواهد رفت. شاید این پرسش بوجود بیاید که چه حشراتی در بعضی از شرایط مفید و در بعضی از شرایط دیگر مضر هستند؟ برای پاسخ به این پرسش مثالی تاریخی را می‌آوریم، از سال 1900 تا 1920 چندین گونه از کاکتوس‌‌ها وارد استرالیا شدند. کاکتوس‌ها فاقد دشمن طبیعی بودند و هیچ موجود زنده‌ای از این گیاهان تغذیه نمی‌کرد. به همین دلیل به آفت بسیار مهمی تبدیل شدند و میلیون‌‌ها هکتار از مزارع استرالیا را تحت پوشش قرار دادند. بعدها پژوهشگران استرالیایی پروانه‌هایی به نام علمی Cactoblastis cactorum را وارد استرالیا کردند و کاکتوس‌‌ها را به طور کامل تحت کنترل در آوردند در حالی که همین حشره ممکن است در شرایط دیگر به عنوان یک آفت مطرح شود.اما گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات پاکسازی کننده محیط هستند که به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند.حشرات مدفوع‌ خوارمانند سوسک‌های خانواده «اسکارابیده» ( Scarabaeidae ) که از مدفوع جانوران در اکوسیستم‌ها تغذیه می‌کنند و به این طریق محیط را هم از فضولات حیوانات پاک می‌کنند و هم از افزایش جمعیت مگس‌های مضر جلوگیری می‌کنند.

حشرات لاشه‌خوار

مانند مگس‌‌های خانواده «کالیفوریده» (Calliphoridea) و سوسک‌های خانواده «درمستیده» (Dermestidae) که لاشه جانداران را در طبیعت مورد تغذیه قرار می‌دهند و بدین‌ترتیب محیط را پاکسازی می‌کنند.گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات خاکزی هستند. بسیاری از حشرات یک بخش یا کل دوره زندگی خودشان را در داخل خاک سپری می‌کنند و از این طریق می‌توانند در بهبود ویژگی‌های فیزیکی خاک نقش داشته باشند.گروه بعدی از حشرات مفید، حشراتی هستند که به عنوان غذای سایر جانداران یا حشرات با ارزش غذایی مطرح هستند.حشرات توسط گروه‌های مختلفی از موجودات مورد تغذیه قرار می‌گیرند، به عنوان مثال دوزیستان مانند قورباغه‌ها، مارمولک‌ها، بعضی از موش‌‌ها و بعضی از گونه‌‌های پرندگان به ویژه بعضی از آنها که به طور مختصر از حشرات تغذیه می‌کنند. این پرندگان ارزش زیبایی شناختی دارند و چنانچه این حشرات در محیط نباشند، این پرندگان هم که در واقع به صورت تخصصی از حشرات تغذیه می‌کنند از بین می‌روند.گروه دیگر از حشرات مفید حشراتی هستند که ارزش هنری دارند مانند پروانه‌ها، حتی در شعر بسیاری از شعرای ما از پروانه استفاده شده است /15

حشرات مضر حشرات مضر بطور کلی به سه گروه اصلی تقسیم می شوند:۱- حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند؛
۲- حشراتی که از فرآورده‌های انباری تغذیه می‌کنند؛
۳- حشراتی که انسان و سایر جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند.حال به شرح هر یک از این سه گروه می‌پردازیم.
1- حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند
الف) حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند ممکن است بصورت مستقیم به گیاه خسارت وارد کنند. مثل ملخ‌ها، لارو پروانه‌ها و سوسک‌ها که مستقیماً از بخش‌های مختلف گیاه تغذیه می‌کنند اعم از برگ، گل، میوه و چوب. ب) ایجاد خسارت از طریق تخم گذاری است، بعضی از حشرات مخصوصاً زنجرک‌های خانواده سیکادیده (Cicadidae ) و زنجرک‌های خانواده سیکادلیده (Cicadellidae ) از طریق تخم‌گذاری در سر شاخه‌های ظریف گیاهان به آن‌ها خسارت وارد می‌کنند. ج)ایجاد خسارت از طریق انتقال بیمارهای ویروسی،باکتریایی و مایکوپلاسمائی و احتمالاً قارچی
در بین حشرات دو گروه شته‌ها و زنجرک‌های خانواده سیکادلیده (Cicadellidea ) از اهمیت بیشتری در نقل و انتقال عوامل بیماری‌زا گیاهی برخوردار هستند. همچنین سخت بالپوشان خانواده اسکولیتیده (Scolytidae ) در نقل و انتقال عوامل قارچی نقش دارند.۲-حشراتی که به فرآورده‌های انباری خسارت می‌زنند و خود نیز به سه دسته تقسیم می‌شوند
الف) اولین گروه آفات چوب می‌باشند.چوب یکی از مهم‌ترین محصولات است که در زندگی بشر نقش دارد. چوب‌های صنعتی گاهی مورد حمله بعضی از حشرات قرار می‌گیرند از جمله مهمترین این حشرات موریانه‌ها هستند.چگونگی هضم چوب بوسیله‌ی موریانه‌ها.موریانه‌ها خود قادر به هضم سلولز یا چوب نیستند. در داخل دستگاه گوارش موریانه تک سلولی‌های فلازل‌داری زندگی می‌کنند که آنزیم‌های مورد نیاز برای تجزیه سلولز را تولید می‌کنند و آن تک سلولی‌ها هستند که باعث هضم سلولز می‌شوند. در واقع نوعی همزیستی بین تک سلولی و موریانه‌ها از این طریق ایجاد شده است.ب) دومین گروه از آفات فرآورده‌های انباری، آفات پارچه و منسوجات هستند. تعدادی از حشرات از جمله پروانه‌های خانواده تی‌نی‌ده (Tineidae) و سخت بالپوشان درمستیده (Dermestidae) گاهی به منسوجات خسارت سنگینی وارد می‌کنند.ج) سومین گروه از آفات مواد غذایی، انباری است. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی بعد از مرحله کاشت و پس از برداشت در انبار توسط آفات مختلف از بین می‌روند. در بین آفات انباری سوسک‌های خانواده درمستیده (Dermestidae ) و بروخیده ( Bruchidae ) و کورکولینیده (Curculionidae)، در بین پروانه‌ها تعدادی از گونه‌های خانواده پیرالیده (pyralidae ) مثل پلودیا اینترپونکتلا (Plodia interpunctella) و افیستیا کونیلا (Ephestia Kuhniella ) از اهمیت زیادی برخوردارند.
3- حشراتی که انسان و سایر جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند. آن‌ها نیز به چند گروه تقسیم می‌شوند: الف) حشرات آزار دهنده مثل تعدادی از پشه‌ها و مگس‌ها. گرچه ممکن است که ناقل بیماری مهمی نباشد ولی به هر ترتیب باعث سَلب آسایش از انسان می‌شوند. ب) حشراتی که نیش آن‌ها سمی است. تعدادی از زنبورهای خانواده وسپیده (Vespidae) و اسفسیده (Sphecidae) و در مواردی زنبورهای بالاخانواده آپویدا (Apoidea ) که جزء حشرات مفید و گرده افشان هستند و انسان را نیش می‌زنند. بعضی از انسان‌ها به نیش زنبورها حساسیت شدیدی دارند و دچار شوک شدیدی می‌شوند و در مواردی مشاهده شده که نیش زنبور منجر به مرگ انسانی شده است. ج) سومین گروه از حشراتی که به انسان خسارت می‌زنند حشرات انگل هستند و به دو گروه تقسیم می‌کنیم. حشرات انگل
1) انگل خارجی؛
2) انگل داخلی.
1) حشرات انگل خارجی مثل کک‌ها و شپش‌ها و در مواردی ساسها که با تغذیه از خون انسان گاهی بیماری‌هایی را به انسان منتقل می‌کنند. ساس‌ها در واقع نوعی سن هستند. در مبحث‌های بعدی توضیح داده خواهد شد.
2)حشرات انگل داخلی مخصوصاً تعدادی از مگس‌ها مثل خانواده کالیفوریده (Calliphoridae) و خانواده اُستریده (Oestridae) و خانواده تابانیده (Tabanidae) که از اهمیت زیادی برخوردارند. این مگس‌ها عموماً تخم خودشان را بر روی چهارپایان وحشی و اهلی قرار می‌دهند. بعد از اینکه لارو از تخم خارج می‌شود وارد بدن چهار پایان می‌شود و مراحل نشو و نمای لاروی خود را در داخل بدن طراحی می‌کند و زمانی که می‌خواهد تبدیل به حشره کامل بشود در بسیاری از مگس‌ها پوست سوراخ می‌کند. مثل خانواده استریده (Oestridae) که از اهمیت زیادی برخوردارهستند. سپس وارد خاک می‌شوند و تبدیل به شفیره و حشره کامل می‌شوند. و از این طریق کاملاً باعث ضعف جانوران مخصوصاً احشام و چهارپایان وحشی می‌شوند.آخرین گروه از حشراتی که به انسان حمله می‌کنند حشرات ناقل از جمله خانواده کولیسیده (Culicidae) و سایکودیده (Psychodidae) هستند که از اهمیت زیادی برخوردارند. پشه‌های خانواده کولیسیده مراحل نشو و نمای لاروی خودشان را در داخل آب سپری می‌کنند. حشرات ماده قادر هستند انسان را نیش بزنند و همراه نیش زدن عوامل مختلف ویروسی و باکتریایی را وارد بدن می‌کنند. مثل پشه‌ی مالاریا که چندین مرحله را در بدن انسان طی می‌کنند و در گذشته منجر به مرگ انسان می‌شده اما در حال حاضر واکسن مخصوص بیماری مالاریا ساخته شده است.نمونه دیگر پشه‌های خاکی خانواده سایکودیده زیر خانواده فلابوتومینا (phlaebotominae) هستند که عامل بیماری سالک در انسان می‌باشند. این پشه‌ها وقتی در روی صورت مستقر می‌شوند یک تک سلولی بنام لشمانیوز را وارد بدن می‌کنند و ایجاد بیماری سالک در روی پوست می‌کنند.حشرات مضر حشرات مضر بطور کلی به سه گروه اصلی تقسیم می شوند:۱- حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند؛
۲- حشراتی که از فرآورده‌های انباری تغذیه می‌کنند؛
۳- حشراتی که انسان و سایر جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند.حال به شرح هر یک از این سه گروه می‌پردازیم.
1- حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند
الف) حشراتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند ممکن است بصورت مستقیم به گیاه خسارت وارد کنند. مثل ملخ‌ها، لارو پروانه‌ها و سوسک‌ها که مستقیماً از بخش‌های مختلف گیاه تغذیه می‌کنند اعم از برگ، گل، میوه و چوب. ب) ایجاد خسارت از طریق تخم گذاری است، بعضی از حشرات مخصوصاً زنجرک‌های خانواده سیکادیده (Cicadidae ) و زنجرک‌های خانواده سیکادلیده (Cicadellidae ) از طریق تخم‌گذاری در سر شاخه‌های ظریف گیاهان به آن‌ها خسارت وارد می‌کنند. ج)ایجاد خسارت از طریق انتقال بیمارهای ویروسی،باکتریایی و مایکوپلاسمائی و احتمالاً قارچی
در بین حشرات دو گروه شته‌ها و زنجرک‌های خانواده سیکادلیده (Cicadellidea ) از اهمیت بیشتری در نقل و انتقال عوامل بیماری‌زا گیاهی برخوردار هستند. همچنین سخت بالپوشان خانواده اسکولیتیده (Scolytidae ) در نقل و انتقال عوامل قارچی نقش دارند.۲حشراتی که به فرآورده‌های انباری خسارت می‌زنند و خود نیز به سه دسته تقسیم می‌شوند
الف) اولین گروه آفات چوب می‌باشند.چوب یکی از مهم‌ترین محصولات است که در زندگی بشر نقش دارد. چوب‌های صنعتی گاهی مورد حمله بعضی از حشرات قرار می‌گیرند از جمله مهمترین این حشرات موریانه‌ها هستند.چگونگی هضم چوب بوسیله‌ی موریانه‌ها.موریانه‌ها خود قادر به هضم سلولز یا چوب نیستند. در داخل دستگاه گوارش موریانه تک سلولی‌های فلازل‌داری زندگی می‌کنند که آنزیم‌های مورد نیاز برای تجزیه سلولز را تولید می‌کنند و آن تک سلولی‌ها هستند که باعث هضم سلولز می‌شوند. در واقع نوعی همزیستی بین تک سلولی و موریانه‌ها از این طریق ایجاد شده است.ب) دومین گروه از آفات فرآورده‌های انباری، آفات پارچه و منسوجات هستند. تعدادی از حشرات از جمله پروانه‌های خانواده تی‌نی‌ده (Tineidae) و سخت بالپوشان درمستیده (Dermestidae) گاهی به منسوجات خسارت سنگینی وارد می‌کنند.ج) سومین گروه از آفات مواد غذایی، انباری است. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی بعد از مرحله کاشت و پس از برداشت در انبار توسط آفات مختلف از بین می‌روند. در بین آفات انباری سوسک‌های خانواده درمستیده (Dermestidae ) و بروخیده ( Bruchidae ) و کورکولینیده (Curculionidae)، در بین پروانه‌ها تعدادی از گونه‌های خانواده پیرالیده (pyralidae ) مثل پلودیا اینترپونکتلا (Plodia interpunctella) و افیستیا کونیلا (Ephestia Kuhniella ) از اهمیت زیادی برخوردارند.
3- حشراتی که انسان و سایر جانوران را مورد حمله قرار می‌دهند. آن‌ها نیز به چند گروه تقسیم می‌شوند: الف) حشرات آزار دهنده مثل تعدادی از پشه‌ها و مگس‌ها. گرچه ممکن است که ناقل بیماری مهمی نباشد ولی به هر ترتیب باعث سَلب آسایش از انسان می‌شوند. ب) حشراتی که نیش آن‌ها سمی است. تعدادی از زنبورهای خانواده وسپیده (Vespidae) و اسفسیده (Sphecidae) و در مواردی زنبورهای بالاخانواده آپویدا (Apoidea ) که جزء حشرات مفید و گرده افشان هستند و انسان را نیش می‌زنند. بعضی از انسان‌ها به نیش زنبورها حساسیت شدیدی دارند و دچار شوک شدیدی می‌شوند و در مواردی مشاهده شده که نیش زنبور منجر به مرگ انسانی شده است. ج) سومین گروه از حشراتی که به انسان خسارت می‌زنند حشرات انگل هستند و به دو گروه تقسیم می‌کنیم. حشرات انگل
1) انگل خارجی؛
2) انگل داخلی.
1) حشرات انگل خارجی مثل کک‌ها و شپش‌ها و در مواردی ساسها که با تغذیه از خون انسان گاهی بیماری‌هایی را به انسان منتقل می‌کنند. ساس‌ها در واقع نوعی سن هستند. در مبحث‌های بعدی توضیح داده خواهد شد.
2)حشرات انگل داخلی مخصوصاً تعدادی از مگس‌ها مثل خانواده کالیفوریده (Calliphoridae) و خانواده اُستریده (Oestridae) و خانواده تابانیده (Tabanidae) که از اهمیت زیادی برخوردارند. این مگس‌ها عموماً تخم خودشان را بر روی چهارپایان وحشی و اهلی قرار می‌دهند. بعد از اینکه لارو از تخم خارج می‌شود وارد بدن چهار پایان می‌شود و مراحل نشو و نمای لاروی خود را در داخل بدن طراحی می‌کند و زمانی که می‌خواهد تبدیل به حشره کامل بشود در بسیاری از مگس‌ها پوست سوراخ می‌کند. مثل خانواده استریده (Oestridae) که از اهمیت زیادی برخوردارهستند. سپس وارد خاک می‌شوند و تبدیل به شفیره و حشره کامل می‌شوند. و از این طریق کاملاً باعث ضعف جانوران مخصوصاً احشام و چهارپایان وحشی می‌شوند.آخرین گروه از حشراتی که به انسان حمله می‌کنند حشرات ناقل از جمله خانواده کولیسیده (Culicidae) و سایکودیده (Psychodidae) هستند که از اهمیت زیادی برخوردارند. پشه‌های خانواده کولیسیده مراحل نشو و نمای لاروی خودشان را در داخل آب سپری می‌کنند. حشرات ماده قادر هستند انسان را نیش بزنند و همراه نیش زدن عوامل مختلف ویروسی و باکتریایی را وارد بدن می‌کنند. مثل پشه‌ی مالاریا که چندین مرحله را در بدن انسان طی می‌کنند و در گذشته منجر به مرگ انسان می‌شده اما در حال حاضر واکسن مخصوص بیماری مالاریا ساخته شده است.نمونه دیگر پشه‌های خاکی خانواده سایکودیده زیر خانواده فلابوتومینا (phlaebotominae) هستند که عامل بیماری سالک در انسان می‌باشند. این پشه‌ها وقتی در روی صورت مستقر می‌شوند یک تک سلولی بنام لشمانیوز را وارد بدن می‌کنند و ایجاد بیماری سالک در روی پوست می‌کنند.