نماز جماعت

از آنجا که مساجد مهمترین مکان برگزارى نمازجماعت است و اگر مسجد نماز جماعت نداشته باشد،نقش خود را به طور کامل ایفا نکرده و تاثیر چندانى‏براى حفظ دین دارى افراد جامعه نخواهد داشت.بدین‏سبب در این قسمت‏برخى از احکام نماز جماعت‏آورده مى‏شود.

اهمیت نماز جماعت

گذشته از آن که در روایات،براى نماز جماعت اجرو پاداش بسیارى وارد شده است،با دقت در برخى ازمسائل فقهى،به اهمیت این عبادت پى مى‏بریم و دراینجا به برخى از آنها اشاره مى‏کنیم.

116-مستحب است نمازهاى واجب،به خصوص‏نمازهاى یومیه را به جماعت‏بخوانند.

117-شرکت در نماز جماعت‏براى هر کسى‏مستحب است،به ویژه براى همسایه مسجد.

118-مستحب است انسان صبر کند که نماز را به‏جماعت‏بخواند.                              

119-نماز جماعت هر چند اول وقت‏خوانده نشود،از نماز فرادى اول وقت‏بهتر است.

120-نماز جماعتى که مختصر خوانده مى‏شود،ازنماز فرادایى که طول بدهد بهتر است.

121-سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت‏را ترک کند.

122-حاضر شدن در نماز جماعت از روى‏بى‏اعتنایى به آن،جایز نیست.

123-وقتى که جماعت‏بر پا مى‏شود،مستحب است‏کسى که نمازش را فرادا خوانده دوباره به جماعت‏بخواند.

124-امام یا ماموم مى‏تواند نمازى را که به جماعت خوانده،دوباره به جماعت‏بخواند،در صورتى که‏جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد (1) .

125-س:اگر کسى در نماز جماعت توجه کافى‏نداشته باشد ولى در منزل و به طور فرادا نمازش ازتوجه بیشترى برخوردار باشد مى‏تواند در منزل نمازبخواند به جاى جماعت؟

ج-مانع ندارد و جماعت‏بهتر است (2) .

شرایط نماز جماعت

126-هنگام برپایى نماز جماعت،شرایط زیر بایدمراعات شود:

ماموم از امام جلوتر نایستد و احتیاط واجب آن‏است که کمى عقب‏تر بایستد.

جایگاه امام جماعت از جایگاه مامومین بالاترنباشد.

فاصله امام و ماموم و فاصله صف‏ها زیاد نباشد.

بین امام و ماموم و همچنین بین صف‏ها چیزى‏مانند دیوار یا پرده مانع نباشد.ولى نصب پرده بین‏صف مردها و زنها اشکال ندارد (3) .

127-س:طبقه دوم مسجد،مامومین زن یا مرداقتدا مى‏نمایند و لبه این طبقه یک دیوار نیم مترى‏وجود دارد،آیا وجود این دیوار ضررى به جماعت آنهامى‏زند یا خیر؟

ج-اشکال ندارد (4) .

نماز جماعت چند طبقه‏«اقتدا در طبقات مختلف‏»

128-اگر جاى ماموم بلندتر از امام باشد،در صورتى‏که بلندى آن به مقدار متعارف باشد اشکال ندارد،مثل‏آنکه امام در صحن مسجد و ماموم در پشت‏بام به‏نماز بایستد ولى اگر مثل ساختمانهاى چند طبقه این زمان باشد،جماعت اشکال ندارد (5) .

129-س:مسجدى در کراچى[هست که در آن]نمازجماعت‏بر پا مى‏شود و داراى چهار طبقه و طبقه‏همکف است،حالت نمازگزاران در طبقات به شرح زیراست:

الف-بعضى از نمازگزاران طبقه اول،مى‏توانندامام جماعت و بعضى از نمازگزاران طبقه همکف راببینند.

ب-بعضى از نمازگزاران طبقه دوم و طبقه سوم‏مى‏توانند بعضى از نمازگزاران طبقه همکف را ببینندولى هیچکدام از آنان نمى‏توانند امام جماعت را که درطبقه همکف است‏ببینند.

ج-و اما نمازگزاران طبقه چهارم نمى‏توانندهیچکدام از نمازگزاران طبقه همکف و طبقه اول راببینند آنها فقط مى‏توانند بعضى از نمازگزاران‏طبقه دوم و طبقه سوم را ببینند.در اینجا اضافه مى‏کنم که در هر طبقه صفهاى نمازگزاران برپاست و هیچ‏طبقه تماما خالى نمى‏باشد و اتصال مامومین در هرطبقه با طبقه قبل حاصل است،آیا نماز جماعت درطبقات اول،دوم، سوم و چهارم،در مسجد فوق ان‏شاء الله قبول است‏یا خیر؟

ج-در صورتى که طبقات نسبت‏به‏یکدیگر علو فاحش( بلند زیاد)نداشته باشد و کسى‏که در صف اول هر طبقه مى‏ایستد از صف‏قبل از خودش در طبقه قبل و لو یک نفر راببینند نماز صحیح است (6) .

اتصال صفوف جماعت

130-مامومین باید با امام جماعت مرتبط باشند وارتباط آنها یا بدون واسطه است که بین امام و ماموم‏نباید بیش از یک گام فاصله باشد،یعنى از محل‏سجده ماموم تا محل ایستاده امام.یا با واسطه سایر مامومین که از جلو یا سمت راست‏یا چپ باید این‏ارتباط برقرار باشد و بین نمازگزار و صف جلو یا کسى‏که طرف راست‏یا چپ او قرار دارد بیش از یک گام‏فاصله نباشد

مانع بین صفوف

131-اگر نمازگزار در صف اول ایستاده،نباید مقابل‏او مانعى باشد که نتواند امام جماعت را ببیند،پس اگرامام جماعت در محراب باشد،کسانى که دو طرف‏محراب پشت دیوار مى‏ایستند و امام جماعت رانمى‏بینند نمى‏توانند اقتدا کنند،ولى اگر مانعى در کارنباشد و به جهت طولانى بودن صف،امام جماعت رانبیند،اشکال ندارد.

و اگر در صفوف بعدى مى‏ایستد،نباید مانعى ازدین صف جلو وجود داشته باشد،پس اگر صفوف‏جماعت تا در شبستان برسد،کسى که بیرون شبستان، مقابل در ایستادن که صف جلو را مى‏بیند و کسانى که‏پشت‏سر او ایستاده‏اند نمازشان صحیح است ولى‏کسانى که دو طرف پشت دیوار ایستاده‏اند و از صف‏جلو،کسى(حتى یک نفر)را نمى‏بینند،نمازشان باطل‏است (8) .

132-س:از قدیم در مساجد،حائلى مثل پرده بین‏زنان و مردان بوده و اکنون عده‏اى مى‏گویند،پرده ودیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه‏کردن لزومى ندارد، نظر امام در این مورد چیست؟

ج-در صورتى که مفسده‏اى نیست پرده‏لزوم ندارد،بلى در نماز،احتیاط مستحب‏آن است که زن عقب‏تر از مرد باشد،مگر درصورتى که بین آنها حائلى مثل پرده باشد (9) .

133-س:در وسط مسجد حوضى است که صفهاى‏جماعت طویل مى‏شوند و عده‏اى در جائى مى‏ایستند که از طرف راست‏یا چپ متصل هستند ولى پیش‏روى آنها حوض آب است، اینگونه اتصال کافى است؟

ج-کافى است (10) .

شرکت‏بانوان در نماز جماعت

134-س:آیا شرکت‏بانوان در نمازهاى جماعت‏یومیه و نماز جمعه کراهت دارد یا خیر؟

ج-کراهت ندارد،بلکه در بعض مواردمطلوب است (11) .

135-س:زنانى که عادت ماهانه خود را مى‏گذرانندو از خواندن نماز معذورند،آیا مى‏توانند در نماز جمعه‏یا جماعات در غیر مسجد شرکت کنند؟

ج-مى‏توانند در اجتماع براى نماز شرکت‏کنند و صورتا متابعت نمایند ولى نبایدنماز بخوانند (12) .

136-س:دختر جوانى هستم که همسایه مسجدمى‏باشم،با توجه به مساله 894 رساله و با توجه به‏رهنمودهایى که در مورد حفظ مساجد فرموده‏اید،خواهشمند است‏بفرمائید که تا چه حد رفتن یک دختربه مسجد جایز است؟

ج-حدى ندارد و با رضایت ولى خودعمل کنید (13) .

شرایط امام جماعت

امام جماعت‏باید این شرایط را داشته باشد:

بلوغ و عقل

عدالت

رجولیت(مرد بودن)

نماز را به طور صحیح بخواند.

مسلوس (کسى است که کنترل ادار ندارد)و مبطون( کسى است که مدفوع را نمى‏تواند کنترل کند)نباشد

به واسطه عذرى با لباس نجس نماز نخواند

بیمارى خوره یا پیسى نداشته باشد (14) .

137-س:آیا مامومى که قرائتش فصیحتر از امام‏جماعت است،مى‏تواند براى نماز جماعت‏به این امام‏اقتدا کند؟

ج-اقتدا صحیح است (15) .

138-س:شخصى مسجدى،وقف کرده که‏امام جماعت مسجد،هاشمى باشد،آیا این شرطلازم الرعایه است؟

ج-لزوم رعایت این شرط معلوم نیست (16) .

آیت‏الله اراکى قدس‏سره

حفظ احترام امام جماعت

139-س:شخصى در یک مسجد که نماز جماعت‏برگزار شده و امام جماعت نیز عادل و مورد تاییدمى‏باشد،نماز فرادى مى‏خواند به قصد این که به دیگران بفهماند که امام،عادل نیست و یا این که‏قصدش این نیست ولى عملش طورى است که مردم‏اینطور فکر مى‏کنند،آیا نماز این شخص باطل است؟

ج-اگر عمل او به قصد هتک جماعت وامام باشد و آیا آنکه موجب هتک جماعت‏یا امام گردد حرام است (17) .

امام راتب

140-س:خواندن نماز جماعت در مسجدى که امام‏جماعت دارد چه حکمى دارد؟

ج-با رعایت‏شرایط و عدم هتک امام‏راتب،مانع ندارد (18) .

141-س:آیا کسى مى‏تواند بدون اجازه امام راتب‏مسجدى در آن مسجد اقامه جماعت نماید و اگرنمى‏تواند تکلیف مردم نسبت‏به اقتداى به این امام‏چیست؟

ج-اجازه معتبر نیست ولى مزاحمت نکند (19) .

امام جماعت دو مسجد

142-امام جماعت مى‏تواند نمازى را که به جماعت‏خوانده،در صورتى که جماعت دوم و اشخاص آن غیراول باشد دوباره به جماعت‏بخواند (20) .

143-س:امام جماعت در محلى اقامه جماعت‏مى‏نماید،پس از اتمام به محل و مسجد دیگر مى‏رودو براى عده دیگر همان نماز را که خوانده اعاده‏مى‏نماید تا آنها هم به فیض ماعت‏برسند،آیا اقامه‏جماعت در دو محل براى امام جایز یا مستحب است؟

ج-مانع ندارد (21) .

144-س:صلوة معاده( نمازى که دوباره خوانده مى‏شود.)را مى‏شود بیش از دو مرتبه‏امام بخواند؟

ج-بیشتر از دو مرتبه نخوانند (22) .

امامت غیر روحانى

145-س:نظر به اینکه امام،اخیرا فتوایى صادرکرده‏اند و فرموده‏اند که امام جماعت‏باید از اهل علم‏باشد،با در نظر گرفتن فتواى صادره،شخصى است‏تمام شرایطى که در توضیح المسائل ذکر شده داراست،فقط از اهل علم نیست،یادآورى مى‏شود از اهل علم‏در محله حضور ندارد آیا شخص مذکور مى‏تواند نمازجماعت‏بخواند یا خیر؟

ج-اگر دسترسى به روحانى نباشد،غیرروحانى با وجود سایر شرایط مى‏تواندامامت نماید (23) .

146-س:طبق فتواى امام در صورتى که دسترسى‏به روحانى نباشد مى‏توان به افراد غیر روحانى اقتدا کرد(و این کار در بعضى از ادارات و نهادها و جبهه‏هاانجام مى‏گیرد)آیا این حکم شامل مساجد هم مى‏شود؟چون مشاهده شده است که در مساجد اگر یک شب‏امام جماعت نتواند به مسجد بیاید یا دیر برسد،افرادى‏جوان از غیبت امام استفاده کرده و در محراب قرارگرفته و نماز مى‏خوانند و در این موقع اگر امام برسد،مى‏بیند که دیگرى در محراب است، آیا چنین عملى‏صحیح است؟

ج-در فرض مرقوم امامت غیر روحانى درمساجد درست نیست (24) .

147-س:بعضى از برادران اهل علم با اینکه ازمعلومات بالایى برخوردار هستند ولى معمم نشده‏اندآیا امامت جماعت‏براى آنها جایز است؟

ج-چنانچه معمم وجود نداشته باشد،امامت غیر معمم اشکال ندارد ولى با وجودمعمم خالى از اشکال نیست،مخصوصا در مساجد و اگر امامت غیر معمم موجب‏هتک باشد،حرام و جایز نیست (25) .

آیت‏الله فاضل‏لنکرانى دامت‏برکاته

آداب نماز جماعت

148-مستحب است،امام در وسط صف بایستد واهل علم و کمال تقوا در صف اول بایستند.

149-مستحب است،صفهاى جماعت منظم باشد وبین کسانى که در یک صف ایستاده‏اند فاصله نباشد.

150-مستحب است،بعد از گفتن‏«قد قامت الصلوة‏» مامومین برخیزند.

151-مستحب است،امام جماعت‏حال مامومى راکه از دیگران ضعیف‏تر است رعایت کند و عجله نکندتا افراد ضعیف برسند و قنوت و رکوع و سجود را طول‏ندهد،مگر آن که بداند همه کسانى که به او اقتداکرده‏اند به طولانى شدن نماز مایلند.

152-اگر در صفهاى جماعت جا باشد،مکروه است انسان تنها بایستد.

153-مکروه است ماموم ذکرهاى نماز را طورى‏بگوید که امام بشنود (26