تدریس برتر

الگوی تدریس برتر

نگارش طرح درس

                امروزه در دنیا هر گونه برنامه ریزی اصولی در مدیریت آموزشی بر مبنای شناخت صحیح و منطقی شرایط و امکانات وتوانایی های موجود از یک سو و ترسیم هدف های مشخص و قابل تحقق از سوی دیگر شکل می گیرد و در رسیدن به وضع مطلوب آموزشی یکی از راههای آن استفاده بهینه از تجارب و اندوخته های علمی دیگران و استفاده از آخرین یافته های علمی آن دانش می باشد زیرا همواره تعالی و تکامل که هدف والای انسان ها بخصوص قشر فرهیخته جامعه بوده و می باشد تحقق نمی یابد مگر با اقداماتی ، که دراین راستا جشنواره های تدریس می تواند یکی از بهترین اقدامات باشد زیرا ضمن در برداشتن این هدف ، زمینه سازی مساعدی را در جهت بهبود کیفیت آموزشی جامعه ایجاد می کند . همکاران فرهنگی همیشه این پرسش را در ذهن خود داشته اند که چگونه می توان دراین جشنواره ها شرکت نمود و ضمن کسب تجربیات جدید، کار خود را نیز محک زد.

دراین راستا راهکارهایی از تجربیات یک همکار که هم داوری جشنواره و هم تجربه شرکت در این جشنواره ها را به عهده داشته برای استفاده همکاران ارائه می گردد:

1- طرح درس: برای تدریس خوب باید طرح درس جامع و کاملی داشت، برای نوشتن یک طرح درس خوب باید مراحل نوشتن طرح درس را بر طبق اصول جدید رعایت کرد که آن شامل موارد زیر می باشد:

الف) سرفصل طرح درس: که شامل موارد زیر است.

نام درس:                             مدل کلاس:                      کلاس:                      مجری:

موضوع درس:                         تعداد فراگیران :                 مدت اجرا:                تاریخ:

ب) اهداف طرح درس : که شامل اهداف کلی و اهداف رفتاری می باشد که اهداف کلی می تواند در سه حیطه ی شناختی، عاطفی و روانی حرکتی تنظیم شود که بر اساس درس مورد نظر اهداف مشخص می شود.

اهداف رفتاری: اهدافی راکه در پایان تدریس فراگیر باید بتواند به آن ها دست یابد و به طریق عملی ، شناختی و یا عاطفی در فراگیر آن ها را جستجو کرد را گویند که باز هم در حیطه های مختلف آموزشی قابل تنظیم است.

ج) روش تدریس: با توجه به اهداف تعیین شده برای درس مورد نظر باید بررسی کرد و روش یا الگوی مناسبی را برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده انتخاب کرد و باید توجه داشت که با کدام روش فعال آن تدریس بهتر صورت می گیرد . مثلاً از روش استقرایی در زمینه دروسی که مطالب آن قابل دسته بندی هستند می توان بهره جست.

د) رسانه های آموزشی: بر اساس آن روشی که برای تدریس به کار گرفته می شود باید وسایل مورد نیاز را تهیه نمود مانند کارت های آموزشی، تابلو وایت برد، تخته سیاه ، ماژیک ، ضبط صوت ، فیلم ویدئویی و ...

ح) مراحل اجرای تدریس:       

    الف: مهارت های قبل از تدریس که خود شامل چند بخش می شود:  

     ب: ارزشیابی آغازین ( تشخیصی)

     ج: آماده سازی

الف: فعالیت های مقدماتی : که شامل سلام و احوالپرسی ، دقت در وضعیت جسمی و روحی و حضور و غیاب و بررسی تکالیف ، بیان مناسبت روز و ... می شود که اصولاً 1 الی 2 دقیقه بیشتر طول نمی کشد.

ب: ارزشیابی آغازین (تشخیصی) : که ضمن آگاهی دادن به معلم در زمینه ی نقطه آغاز تدریس می تواند آمادگی کلاس را برای پذیرش مطالب جدید تعیین کند.

ج: آماده ساز ی: برای کاشت دانه باید ابتدا زمین را آماده ساخت. برای پذیرفتن مطالب جدید هم باید زمینه و انگیزه هایی را در فراگیران ایجاد نمود که می تواند این کار به شکل های مختلفی صورت پذیرد مانند طرح یک سؤال:

2- مهارت های حین تدریس یا ارائه ی درس: که در این مرحله معلم فعالیتی را همراه با فراگیران انجام می دهد و با انجام یک کار گروهی به سوی اهداف از پیش تعیین شده حرکت نموده و پس از طی مراحلی البته بسته به روش یا الگویی که به کار گرفته شده به آن اهداف دست می یابد.

3- مهارت های پس از تدریس که خود شامل سه بخش می شود:

الف: جمع بندی و نتیجه گیری

ب: ارزشیابی تکوینی

ج: تعیین تکلیف

الف: جمع بندی و نتیجه گیری:در این مرحله معلم با همراهی فراگیران و توسط خود آن ها به یک جمع بندی از مطالب تدریس شده دست می یابد و در صورت ناقص بودن اطلاعات ، معلم خود آن را کامل می نماید.

ب: ارزشیابی تکوینی: معلم برای اطمینان خاطر از اینکه آیا مطالب تدریس شده را فراگیران یاد گرفته اند یا نه ؟ دست به ارزشیابی زده که می تواند به صورت سؤال و جواب کتبی یا شفاهی یا انجام آزمایش و یا شکل های دیگر صورت پذیرد.

ج: تعیین تکلیف: در پایان درس معلم برای درونی شدن مفاهیم و کاربرد آن ها در امور زندگی تکالیفی در زمینه های خلاقیتی ، بسطی، عمومی و به شیوه ای که هم انفرادی و هم گروهی بتوانند انجام دهند در قالب و شکل های مختلف برای دانش آموزان تعیین می کند و از آن ها می خواهد که طبق استعداد و توانائی های خود تکالیف را انجام دهند.

  مسائلی که یک معلم باید حین تدریس مد نظر داشته باشد.

از بدو ورود خوشرو اما جدی و کوشا باشد.

در توزیع صدا و نگاه و حضور خود در کنار فراگیران مساوات را رعایت کند.

از تشویق برای تحریک بیشتر دانش آموزان استفاده کند و بیشتر سعی نماید تا از تشویق های غیر مادی بهره جوید زیرا تشویق های مادی کم کم ارزش خود را از دست می دهد و فراگیران را پر توقع می سازد.

بین مطالب تدریس شده و زندگی واقعی فراگیران ارتباط منطقی بر قرار سازد.

از تجربیات قابل لمس و قبول دانش آموزان برای بهتر فهمیدن دروس کمک بگیرد.

صدای او متغیر باشد و ساختار دستوری جملات را رعایت کند تا باعث جلب بیشتر فراگیران گردد.

از کتاب درسی به عنوان یکی از بهترین وسیله های آموزشی استفاده کند و فراگیران را به استفاده هر چه بیشتر از آن تشویق نماید.

فراهم آوردن موقعیت مناسب جهت اندیشیدن دانش آموزان و به کار انداختن قوه تفکر و خلاقیت در فراگیران باید جزء مهم ترین اهداف باشد.

به تفاوت های فردی فراگیران در امر آموزش توجه جدی داشته باشد.

از وسایل کمک آموزشی مناسب در زمان مناسب استفاده نماید نه آنکه مقدار زیادی وسایل کمک آموزشی به کلاس آورده ولی حتی فرصت نگاه کردن آن ها را هم به فراگیران ندهد.

در کار خود ابداع و نوآوری داشته و سعی کند با روش های جدید هر چند ساده تدریس خود را به اجرا در آورد.

مطالب خود را به روز نماید و از لحاظ علمی و ادبی آن ها را در حد مطلوبی ارائه نماید.

زمینه هایی را جهت کشف اصول و مفاهیم و قواعد اصلی درس برای فراگیران فراهم نماید نه آن که آن ها را مستقیماً و به راحتی در اختیار آن ها قرار دهد.

ارزشیابی تکوینی او از اهداف رفتاری تعیین شده ی او سرچشمه گرفته باشد ، نه مسائل جزئی و پیش پا افتاده و بی ارزش.

فراگیران را به تشکیل گروه ها و کارهای مشارکتی تشویق نماید واز دست گذاشتن روی افراد خاص مثل سرگروه یا نماینده خود داری نماید.

برای ایجاد انگیزه جهت ارائه ی درس جدید راهبردهای مناسبی را که مختصر و کوتاه و مفید باشد به کار گیرد.

مدل قرار گرفتن فراگیران در کلاس با اجرای روش تدریس هماهنگی داشته باشد.

در ارائه تکلیف استعداد و توانائی های کلاس را در نظر گرفته و ضمن ارائه تکالیفی که باعث پرورش خلاقیت وعلاقه مندی بیشتر آنها به درس می شود، تلاش کند تکالیف را در کلاس معین کند که نه سطح دشواری آن پایین یا بسیار بالا باشد به طوری که در حد توان فراگیر باشد و روح پژوهش و تحقیق را در فراگیران پرورش دهد.

کلاس او باید دارای نظم و انضباط مناسبی باشد و سعی نماید که نه کلاس آن چنان خشک و خسته کننده باشد و نه در اثر بی نظمی دچار هرج ومرج شود.

سعی در تقویت مهارت های اجتماعی فراگیران نماید و تلاش کند با گوش دادن به صحبت های فراگیران وهمفکری آن ها زمینه تعامل اجتماعی را در آن ها به وجود آورد.

در جهت شادابی و طراوت کلاس درس ضمن به کارگیری روش های فعال که جذاب و دلچسب باشد سعی در بر نشاط نمودن کلاس به وسیله بیان قصه ها و پند ها و اشعار و ... بنماید.

معلم باید ظاهری آراسته و مرتب داشته باشد وآن چنان رفتار کند که الگوی مناسبی برای فراگیر باشد.

برای پرورش و تربیت دینی و اجتماعی فراگیران به بیان مناسب ها و موقعیت های خاص تاریخ جامعه پرداخته و آن را در حد امکان به درس مربوطه ربط داده واهمیت آن موضوع را گوشزد نماید.

در پاسخ به سؤالات فراگیران صبور و بردبار باشد و به طور عادلانه به سؤالات آن ها پاسخ گوید تا حس کنجکاوی و پرسشگری آنان را تقویت نماید.

روشهای برتر تدریس : با تاکید بر انواع طراحی آموزشی

نقشه یک تدریس

تعریف واژه ها

مراحل سه گانه تدریس

معرفی برخی از روشهای تدریس فعال

انواع طراحی آموزشی

دیدگاههای مختلف تربیتی نسبت به وظایف مدرس

اصلاح رفتار فراگیران در کلاس درس

شناخت و کنترل مشکلات ویژه فراگیران

عوامل موثر در بهبود کیفیت تدریس

آموزش موثر اولیا و مربیان

نظریه تمرین در روش تدریس توضیحی

نظریه تمرین:

روش تدریس توضیحی علاوه بر توضیحات معلم نیاز به تمرین دارد. برای ارائه تمرین یا استفاده از تمرین باید به شش اصل را رعایت کنیم. این اصول از نظریه تمرین استخراج شده است و به شرح زیر است:

اصل اول، « شکل دهی » است؛ منظور همان پدید آوری مهارت در یاد گیرنده است. معلم با رعایت اصل شکل دهی، کمک هایی را در سطوح گوناگون ارائه می دهد. این کمک ها ممکن است از یاری کامل معلم تا انجام نیمه مستقل و مستقل تمرین متغیر باشد. معلم این کمک ها را تا زمانی ادامه میدهد که دانش آموزان خود ، توانایی عهده دار شدن انجام دادن تمرین را بپذیرد.

اصل دوم، « طول مدت تمرین » است. پژوهش ها نشان داده اند هر اندازه تمرین یاد گیرنده بیشتر باشد بر میزان یاد دادی او افزوده می شود. به عبارت دیگر با تمرین زیاد فراموشی به حداقل میرسد. باید توجه شود که محدوده های زمانی کوتاه برای تمرین، مفیدتر از محدوده های زمانی بلند است. خوب است که تمرین در حدود 5 تا 10 دقیقه صورت گیرد و همچنین در طول چند روز استمرار داشته باشد. برای این منظور استفاده از تکالیف منزل مفید به نظر می رسد. این دیدگاه برای دانش آموزان دوره ابتدایی بسیار مطلوب است. برای دانش آموزان دوره راهنمایی میتوان از محدوده های زمانی 30 تا 40 دقیقه ای استفاده کرد و اگر فاصله تمرین ها در این دوره بیشتر باشد اثرگذاری بالاتری دارد.

اصل سوم، « بازبینی » است. بر اساس این اصل باید از بروز خطا در مراحل اولیه تمرین جلوگیری شود. زیرا همراه بودن تمرین با اشتباه امکان دارد سبب مزاحمت برای یادگیری های آینده شود. برای جلوگیری از تثبیت خطا در ذهن یادگیرنده، باید بازخورد اصلاحی داده شود.ارائه بازخورد های اصلاحی فوری، یعنی دادن آگاهی درباره نحوه عملکرد و چگونگی تصحیح خطا به یادگیرنده در از بین بردن سوء درک و فهم اولیه یاری می کند.

اصل چهارم، « سطح درستی » تمرین است. 

مراحل اجرای روش تدریس توضیحی:

راحل اجرای روش تدریس توضیحی:
مرحله اول: جهت دهی: در این مرحله چهارچوب طرح درس، و انتظارات خود را بیان می کنیم. و همچنین تکالیف یادگیری را شرح می دهیم. در این مرحله سه گام لازم است: بیان هدف درس و سطح عملکرد، نشان دادن رابطه درس حاظر با تجارب و یاد گرفته های پیشین دانش آموزان، بیان و تعیین مسئولیت های دانش آموزان در فرایند تدریس و یادگیری.
مرحله دوم: ارائه توضیح: در این مرحله که، بیشترین زمان را به خود اختصاص می دهد، به تشریح و توضیح مفاهیم اصلی درس می پردازیم. هر اندازه توضیحاتی که ارائه می دهیم سادهتر و عاری از هر گونه ابهام باشد، میزان یادگیری دانش آموزان بیشتر می شود. با توجه به جدید بودن مفاهیم در حال تدریس، باید آن را با چند مثال ارائه دهیم. انتقال اطلاعات درباره مفهوم به صورت دیداری و شنیداری به نحوی که دانش آموزان قادر باشند مفاهیم را در همین مراحل نخستین فرا گیرند حایز اهمیت است. در این مرحله باید میزان درک و فهم دانش آموزان از مفهوم ارائه شده هم مورد نظر باشد.
مرحله سوم: تمرین منظم :
در این مرحله معلم تمرین هایی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهد و نحوه انجام آنها را نیز مشخص می کند. در این مرحله بهتر است دانش آموزان را تشویق کنیم تمرین ها را به صورت همیار انجام دهند. از فعالیت های اساسی معلم این است که به دانش آموزان کمک کند تا روحیه همکاری را حفظ کنند و تمرین را یک نفر به عهده نگیرد. دانش آموزان نه فقط باید به صورت همیار تمرین ها را انجام دهند بلکه باید مراقب و مشاهده گر عملیات یکدیگر باشند.

مرحله چهارم: تمرین مستقل:
این مرحله پایانی روش تدریس توضیحی است. این مرحله زمانی آغاز می شود که تقریبا 90% دانش آموزان کلاس درس تمرین های ارائه شده را به درستی انجام داده باشند. هدف از ارائه تمرین مستقل ارائه کمکی است به دانش آموز، تا بتواند به عمق یادگیری خود بیفزاید و در نگه داری ذهنی موفق گردد. خوب است که تکالیف این مرحله به عنوان تکلیف منزل به دانش آموزان ارائه شود.

مدیریت کار آمد کلاس
در زیر هشت اصل برای مدیریت کار آمد کلاس بر اساس سه دیدگاه شناختی، رفتاری و انسانگرا معرفی و بررسی شده است:
1- امکان یادگیری های معنادار را فراهم سازد.
رمز پیشگیری از بروز مشکلات، داشتن فعالیت های با معنا و چالشگر در کلاس است.( اورستون و اسمیلای، 1987 ). به عنوان معلم شرایط را به گونه ای فراهم کنید که اطلاعات درسی برای دانش آموزان با معنا باشد، در نتیجه دانش آموز به کارش علاقه نشان می دهد و مشکلات کم میشود. نباید فراموش شود که اطلاع ما از علایق، روش فکری  و آمادگی دانش آموزان، می تواند راه گشا باشد.
2- کلاس را به محیط حمایت کننده تبدیل کنید.     می دانیم یادگیری و رشد به خودی خود اتفاق نمی افتند، مگر آنکه نیازها و کاستی های دانش آموزان پاسخ داده شود. پس کلاس درس باید محیطی باشد که در آن به نیازهای زیستی، ایمنی، تعلق و احترام به نفس در حد اعلای ممکن پاسخ داده شود. از طرفی معلم نمی تواند جایگزین پدر و مادر شود و آن عشق و محبت را به کودکان هدیه کند. ولی مسلما می تواند، امنیت دانش آموزان را در کلاس تأمین کند. و احساس تعلق به گروه کلاس را در او پرورش دهد.
اعتماد به نفس تا حدود زیادی به نحوه معلم با دانش آموز بستگی دارد.( دوک،1988 ) معلم باید هر دانش آموز را مانند یک فرد بی نظیر و تحسین بر انگیز در هنگام انجام تلاش هایش معرفی کند تا پرورش اعتماد به نفس دانش آموز را تسهیل کند. از طرفی معلم نباید به دانش آموزان اجازه دهد شخصیت دانش آموز دیگر را خورد کنند. طبیعی است در این شرایط دانش آموز احساس تعلق خاطر به کلاس درس می کند و چون تجربه های خوبی در کلاس داشته، سعی می کند وظایف محوله را با حسن نیت و به خوبی انجام دهد.
3- برای یادگیری موفقیت آمیز فرصت های لازم را فراهم کنید.
این گفته که « موفقیت، موفقیت می آورد. » در کلاس درس هم صادق است. همه دانش آموزان باید امکان تجربه موفقیت آمیز در کلاس را داشته باشند. این تجربه ممکن است، از سهیم شدن در کار یا پیشرفت در املاء تغییر کند. معنای موفقیت تنها، پیروزی در رقابت با دیگران نیست، بلکه پیشرفت فرد در انجام کار و تکالیفش، خود منبع مهم کسب موفقیت است. معلمان موفق فعالیت هایی را طرح ریزی می کنند که چالشگر باشد و در عین حال احتمال موفقیت در آنها زیاد باشد. معمولا تکالیف ساده خسته کننده، و تکالیف مشکل باعث شکست های پی در پی دانش آموزان می شود و در نتیجه دانش آموز از ادامه انجام فعالیت یادگیری دلسرد می شود و در صدد انجام فعالیت های دیگری که به نظرش پاداش و جذابیت بیشتری دارد می پردازد که اغلب این فعالیت ها، کلاس را دچار اختلال می کند. انتخاب صحیح فعالیت های یادگیری برای دانش آموزان بخش حیاتی و حساس مدیریت موفقیت آمیز کلاس درس است. « اورستون و اسمیلای، 1987 »
4- به دانش آموزان کمک کنید که هدفهای مربوط به اصلاح خود را تعریف کنند.
هدف هایی را که دانش آموزان باید برای خود انتخاب می کنند، در رفتار موفقیت آمیز آنها تأثیر می گذارد. ( دوک و لگت، 1988 ). احتمال بروز رفتار های سازنده در دانش آموزانی که اهداف مربوط به اصلاح خود را دنبال می کنند بسیار بیشتر از کسانی است که فقط در پی اهداف عملی کلاس هستند.
5- درباره نتایج کارها اطلاعات لازم را در اختیار دانش آموزان قرار دهید.
بازخورد معلم به دانش آموزن در مقابل تلاش هایشان، با موفقیت ایشان رابطه نزدیک دارد. دانش آموزان باید بدانند تا چه حد کارشان را خوب انجام داده اند و آیا انتظارات معلم را برآورده کرده اند یا نه. به طور کلی، بازخورد مناسب باعث انگیزش دانش آموز برای شرکت در فعالیت های یادگیری می شود و احتمال بروز بد رفتاری را کاهش میدهد.
6- دانش آموزان را در تصمیم گیری شرکت دهید ولی توجه کنید که تصمیم نهایی را با اقتدار خود و با تکیه بر نظرات دانش آموزان اتخاذ کنید.
باید دانش آموزان را در تصمیم گیری شرکت داد ولی باید توجه شود که تصمیم نهایی را با اقتدار خود و با تکیه بر نظرات دانش آموزان اتخاذ کنید چون در این صورت هم دانش آموزان می بینند که نظرشان مهم بوده و اعمال شده و هم می بینند که نظرات آنها باید از زیر نظر معلم بگذرد پس نظرات سنجیده تر میدهند و نسبت به معلم جسور نمی شوند؛ این یک اصل مهم در اداره کلاس با همکاری دانش آموزان است.دانش آموزان احتیاج دارند که احساس کنند در مورد کارهایی که انجام می دهند مختارند. اگر مدیریت کلاس ضعیف باشد، دانش آموزان احساس می کنند بر یادگیری خود اختیار ندارند. در این صورت آنچه را معلم می خواهد، بدون هیچ گونه انگیزه ای انجام می دهند. اگر دانش آموزان اعتقاد داشته باشند که در فعالیت های کلاس و تصمیمات آن نقش مهمی دارند، انگیزه ایشان افزایش و امکان بد رفتاری آنها کاهش میابد (گلاسر،1986).
7- برای روزهای بد برنامه ریزی کنید.
گاهی تدریس موفقترین معلم هم با وجود برنامه ریزی دقیق کارایی ندارد. رویدادها ( مثل: مشکلات رفت و آمد و مشکلات خانوادگی و ...) بعضا مانع اجرای برنامه می شود. در چنین مواقعی که نمی توان از برنامه معمولی استفاده کرد، معلمان باید از پیش ، برنامه ای برای چنین مواقع « اضطراری » در اختیار داشته باشند تا آن را اجرا کنند. معلمان موفق پیشبینی می کنند در طول سال روز های بدی است و از قبل برای این چنین روز هایی برنامه ریزی می کنند. البته این فعالیت ها باید چنان کلی باشد که تقریبا به درد همه روزهای سال بخورد و در عین حال چنان با معنا باشد که دانش آموزان را کاملا مشغول کند.
8- رفتار های مناسب را تقویت کنید.
اساسا همه برنامه های موفقیت آمیز مدیریت کلاس بر تقویت رفتارهای مناسب و نه تنبیه رفتار های نادرست استوار است( مانند: ماتسون و اولندیک ، 1988). ر5فتار های مناسب که به سریع ترین و لذت بخش ترین یادگیری در کلاس می انجامد با رفتار های نامناسب که با یادگیری تداخل می کنند در رقابت است.دانش آموزان نمی توانند هم با یکدیگر صحبت کنند و هم مسائل ریاضی را حل کنند. این رفتار ها با هم رقابت دارند و در یک زمان فقط یکی از آنها را می توان انجام داد. در کلاسی که رفتار معمولی رفتار مناسب است رفتار نامناسب به ندرت اتفاق می افتد. این اساس پیشگیری از بروز مشکل است ( اورستون و اسمیلای، 1987).

روش گلاسر برای پیشگیری از مشکل:

ویلیام گلاسر (1986-1969)، الگوی معروفی را برای پیشگیری از بروز مشکل رفتاری در کلاس طراحی کرده است. گلاسر به منظور این که از طریق افزایش موفقیت و کاهش شکست دانش آموز از بروز مشکلات رفتاری وی جلوگیری کند دستورالعمل های زیر را پیشنهاد کرده است:
1- دوستانه برخورد کنید. از ضمیر های شخصی استفاده کنید و اهمیتی را که برای دانش آموزان قایلید به زبان بیاورید.
2- فقط به رفتار فعلی( الان) اشاره کنید. در واقع سوال کنید که « هم اکنون چه می کنید؟ » از این که دانش آموزان را با رفتار گذشته ایشان بسنجید پرهیز کنید.
3- بر داوری ارزشی خود دانش آموزان تأکید کنید. سوال کنید که آیا آن چه آنها انجام می دهند برای آنها مفید است یا نه.
4- همراه با دانش آموزان برای رفتارهای جایگزین برنامه ریزی کنید. دانش آموزان را در تصمیم گیری ها شرکت  دهید.
5- در قبال برنامه ها متعهد باشید. تعهد خویش را با نظارت بر پیشرفت و عرضه تقویت مثبت، در صورت رسیدن به هدف های برنامه، نشان دهید.
6- بهانه ها را نپذیرید. در مورد بهانه ها و عذر های دانش آموزان به بحث نپردازید.
7- تنبیه نکنید. تنبیه مسئولیت را از روی دوش دانش آموز بر می دارد، بلکه مسئولیت را بر عهده معلم می گذارد.